تفاوت شیرهای شات آف برقی و شیرهای برقی عمومی

یکی از سوالات اساسی که برای کاربران تاسیسات و شبکه های سیالات وجود دارد این است که تفاوت شیرهای شات آف برقی با شیرهای که به صورت عمومی به آنها شیر برقی گفته می شود چیست؟ در مقاله حاضر این موضوع را و تفاوت را با محورهای اصلی تفاوت کاربرد، تفاوت ساختار و تفاوت معیارهای کیفی مورد مطالعه قرار می دهیم.

طرح موضوع

اساسا یکی از مشکلات در حوزه صنعت، نامگذاری قطعات و ادوات است. این مشکل در دستگاهها و ادوات تخصصی بسیار بیشتر است. نام یک محصول صنعتی معمولا باید بیانگر کاربرد، حوزه تخصصی صنعتی و احتمالا جنس اصلی باشد. از آنجا که ترکیب دو جزء “شیر” و “برقی” و ترکیب آن به عنوان “شیر برقی” بسیار برای کاربران جذاب به نظر می رسد، در تمام حوزه هایی که شیر به صورت برقی عمل قطع و وصل سیالات را انجام می دهد، مرتبطان آن حوزه علاقمند هستند که محصول مربوطه را شیر برقی خطاب نمایند. اما این امر در بسیاری موارد فریبنده است و کاربران حوزه ها را دچار سردرگمی می کند. این امر باعث می شود که اگر مصرف کننده شیر خاصی را مد نظر دارد که با جستجو، شیر مربوطه را پیدا نمی کند مجبور شود در فروشگاههای حقیقی و با توضیح زیاد به فروشنده، سعی کند محصول مورد نظر را پیدا نماید. به سادگی اگر شما به فروشگاهی صنعتی و مرتبط مراجعه کرده و بگویید شیر برقی می خواهم، قطعا و بلافاصله فروشنده می پرسد برای چه کاری شیر برقی لازم دارید؟ بعد از اینکه مصرف آن را تعیین می کنید از شما جنس، سایز، برند و…را سوال می کند. در واقع تفاوت بنیادی شیرهای شات آف برقی و شیرهای دیگر برقی هم کاربرد و جنس بدنه و ساختار را در بر می گیرد.

شیر برقی به عنوان یک عنوان عام برای محصولاتی بسیار متعدد

به طور کلی و عمومی هر وسیله ای که عمل باز کردن، یا بستن و یا هم عمل باز کردن و هم بستن سیالات را با گرفتن فرمان الکتریکی انجام می دهد شیر برقی گفته می شود. این عنوان عام هیچ تمایزی بین شیرهای برقی باز کننده جریان، شیرهای برقی بستن جریان، شیرهای برقی کنترل جریان، شیرهایی که هم عمل باز کردن و هم بستن را انجام می دهند، قائل نیست. از این نظر می توان به تمام شیرهای شات آف، شیرهای باز و بسته کننده برقی آب، شیرهای برقی باز و بسته کننده گاز، شیرهای برقی خطوط نفت وسوخت و روغن های صنعتی و غیره نام شیر برقی را داد. این در حالی است که برای مثال شیرهای باز و بسته کننده جریان روغن در سیستم های هیدرولیک و شیرهای برقی کنترل کننده جریان در حدی متفاوتند که حتی در نگاه یک نفر غیر متخصص نمی توان این نام عمومی را برای آنها گذاشت و آنها را در یک دسته قرار داد.

شیر برقی شات آف و شیرهای برقی آن و آف

با توجه به اینکه شیرهای برقی غیر شات آف به صورت یک کل، تفاوت کلیدی با شیرهای شات آف دارند، این دو را در یک کل به صورت ذیل متمایز می کنیم:

شیرهای شات آف برقی، شیرهایی هستند که با دریافت فرمان الکتریکی از منابع مختلف اعم از دستی یا اتوماتیک، جریان سیالات را قطع می کنند. شات در انگلیسی به معنی رها سازی یا ضربه و آف به معنی بستن است.

با این تعریف می توان دریافت که تمام شیرهای برقی که توان همزمان قطع کردن و باز کردن را دارند و کلیه شیرهایی که علاوه بر قطع و وصل، کنترل سیالات را نیز انجام می دهند، از گردونه تعریف خارج می شوند.

تفاوت ساختاری شیرهای شات آف و شیرهای برقی آن و آف

از نظر ساختار و مکانیسم می توان تفاوت های ذیل را بین این دو دسته قائل شد:

1. تامین انرژی شات: تقریبا در تمامی شیرها یک دریچه، یک توپ یا یک سوپاپ خروجی گاز در قسمت بدنه را می بندد. این عمل نیاز به انرژی دارد. در بسیاری از شیرهای برقی، انرژی الکتریکی این نیرو را تامین می کند. در شیرهای شات آف و به ویژه در شیرهای شات آف برقی گاز طنین، این انرژی به برق نیازی ندارد. در هنگام باز شدن گاز و طی عمل به اصطلاح بازنشانی، نیرویی در فنری شارژ می گردد که عمل بستن جریان گاز از آن استفاده می کند. در واقع شیر شات آف فقط به این دلیل برقی است که فقط با گرفتن فرمان الکتریکی، نیروی ذخیره شده در فنر را آزاد کرده و جریان گاز قطع می شود.
2. ساختار بدنه شیر: در برخی شیرهای برقی جهت جریان گاز مهم نیست و در هردو جهت شیر قادر به عمل است، اما در شیرهای برقی شات آف گاز بدنه طوری طراحی می شود که گاز فقط در یک مسیر به صورت درست و اصولی بسته می شود. در جهت مخالف شیر معمولا دچار نشتی می شود. درست به همین دلیل، روی بدنه شیرهای شات آف برقی فلشی تعبیه شده که جهت درست جریان گاز را نشان می دهد.
3. دارا بودن بوبین یا سلونویید: ویژگی برشمرده شده اول در قسمت بالا باعث می شود که در شیرهای شات آف برقی، نقش نیروی الکتریکی فقط یک چکاننده یا تحریک کننده باشد نه تامین انرژی عملکرد شیر. در واقع فقط نیاز است انرژی ذخیره شده در فنر آزاد گردد. اینجا نقش بوبین برجسته است. بوبین یا سلونویید یک سیم پیچ کلاف شده در یک ساختار ویژه فلزی است که در صورت اینکه در مدار قرار گیرد نیروی مغناطیسی ایجاد می کند. این نیروی مغناطیسی یک مغزی آهنی را در یک استوانه حرکت میدهد که به نوبه خود باعث عمل شات آف می گردد.

تفاوت کارکردی شیرهای شات آف برقی یا شیرهای عمومی برقی

در مقایسه با شیرهای عمومی برقی که طیف وسیعی از کاربرد در کنترل جریان سیالات صنعتی و خوراکی و سوختی و…و قطع و وصل آنها دارند، شیرهای شات آف برقی گاز بسیار تخصصی هستند. این شیرها فقط با فرمان الکتریکی و معمولا در موارد اضطرار (امرجنت) جریان گاز را قطع می کنند. این شیرهای فقط به صورت دستی مجددا فعال می گردند. ماهیتا برای اینگونه شیرها برایشان متفاوت نیست که فرمان الکتریکی به صورت دستی (یک کلید دستی) یا به صورت خودکار (دریافت فرمان از سنسورها یا حسگرهای مختلف از قبیل سنسور نشتی گاز، سنسور نشتی دود، سنسور حریق، سنسور وقوع زلزله) روی شیر اعمال می گردد. بنابراین ممکن است مصرف کننده شیر شات آف برقی گاز را روی شبکه در جای مناسب نصب کند و با کلیدی از نقطه نزدیک یا دور از قسمت نصب شیر، به آن فرمان بسته شدن بدهد. در بسیاری موارد نیز مصرف کننده یک یا چند حسگر را در نقاط مختلف نصب می کند که در صورت وقوع آتش سوزی، نشتی گاز، نشتی منواکسید کربن و زلزله یا تمامی این موارد بعلاوه کلید دستی، شیر با دریافت فرمان الکتریکی با ولتاژ مناسب برای شیر، جریان گاز را قطع می کند و بدین وسیله مانع از خطر شده یا به مهار بهتر خطر کمک می کند.

تفاوت مواد به کار رفته در شیرهای شات آف گاز و شیرهای عمومی برقی دیگر

تمامی تفاوت های بالا و از همه مهمتر، سیالی که قرار است از شیر عبور داده شود روی جنس بدنه شیر و حتی قطعات دیگر موثر است. برای مثال در شیرهایی با بدنه فولادی ممکن است عبور آب باعث زنگ زدگی و ناکارایی شیر شود. در بسیاری از موارد، به ویژه در صنایع خوراکی، ملاحظات بهداشتی و استانداردهای مربوطه، فقط اجازه استفاده از موادی همچون فولاد ضد زنگ (استیل) در جنس بدنه را می دهند. در شیرهای شات آف برقی طنین که به صورت ویژه برای شبکه گاز مورد استفاده قرار می گیرد، بدنه باید علاوه بر مقاومت مکانیکی باید از موادی استفاده شود که جریان گاز روی ان اثر منفی نگذارد.

لازم به تاکید است که شیرهای شات آف برقی به علت حساسیت بالایی که در کاربردهای ایمنی وجود دارد، عمده حساسیت های گفته شده در خصوص شیرهای زلزله نیز برای آنها متصور است. برای مثال در مقاله مزیت بدنه فولادی و استحکام بدنه برای شیرهای زلزله، بیشتر نکات لحاظ شده در آن برای شیرهای برقی نیز صدق می کند.

با توجه به محتوای مقاله حاضر به صورت خلاصه می توان گفت که شیرهای شات آف برقی گاز دستگاههایی بسیار تخصصی هستند که با دریافت فرمان الکتریکی از سنسورهای مختلف و یا دریافت فرمان به صورت دستی مستقیم از یک کلید، جریان گاز را در نقطه ای که شیر روی شبکه نصب شده است قطع می کنند. این شیرهای بعد از قطع شدن فقط به صورت دستی مجدد باز شده و فعال می شوند. این شیرهای معمولا به صورت سوپاپی یا دیافراگمی عمل شات آف را انجام می دهند. از این لحاظ می توان گفت که تفاوت بسیار کلیدی از نظر نحوه ذخیره انرژی برای عمل بستن، مواد بکار گرفته شده در بدنه، کاربرد و مشخصات ظاهری میان این دسته شیرها و دیگر شیرهای برقی وجود دارد. به همین دلیل درست تر است که این شیرها با نام شیر شات آف عملگر قطع گاز به صورت برقی نام گذاری شوند.

برای بازدید از شیرهای شات آف برقی طنین در سایزهای مختلف و دریافت قیمت این ادوات به فروشگاه طنین مارکت مراجعه فرمایید.