خطر انفجار علمک های گاز بر اثر زلزله در تهران

رییس کمیته عمران شورای شهر تهران: خطر انفجار علمک های گاز در زلزله احتمالی تهران

به گزارش آفتاب نیوزمحمد آقا میری رییس کمیته عمران شورای شهر تهران از خطر انفجار علمک های گاز بر اثر زلزله در تهران خبر داد. وی گفت یکی از مهمترین وجوه آمادگی برای مقابله با پیامدهای ناشی از زلزله تهران قطع گاز و برق در زمان زلزله است. در این خصوص تمهیداتی اندیشیده شده است ولی متاسفانه اقدامات مناسبی برای تخلیه گاز حبس شده زیر شهر به منظور جلوگیری از انفجار علمک ها نشده است. این مقدار گاز حبس شده حدود 3.5 میلیون متر مکعب تخمین زده شده است.

خطر انفجار علمک های گاز در زمان زلزله

انتقاد از عملکرد نامناسب مصوبه اجرایی ایجاد برج های تخلیه گاز اضطراری

وی با ابراز نگرانی نسبت به گاز باقی مانده در لوله های زیر شهر نسبت به اقداماتی که در این رابطه باید انجام می شد و نشده انتقاد کرد. آقامیری افزود محققان ژاپنی به ایران آمده و مطالعاتی انجام دادند که یکی از نتایج آن این بود که یک زلزله 7 ریشتری بیش از کشته شدگان ناشی از آوار باعث انفجار علمک های گاز و خسارات ناشی از آن خواهد شد. بنا بر مصوبه ای در سال 1396 مقرر شد که ستاد مدیریت بحران و شرکت گاز تهران اقدام به ایجاد برج های تخلیه اضطراری گاز در مناطق مختلف کنند. این موضوعی است که با وجود پیگیری اعضای شورای شهر و مدیریت شهری هنوز از سوی شرکت گاز اجرا نشده است. وی اشاره کرد که 23 نقطه در تهران برای ایجاد چنین برج هایی شناسایی شده که شرکت گاز باید در آنها برج های 60 تا 80 متری برای تخلیه اضطراری گاز حبس شده در لوله ها در زمان وقوع زلزله احتمالی استفاده کند. وی حتی آمار 20 درصدی در رابطه با آمادگی تهران در برابر زلزله را آماری خوشبینانه قلمداد کرد. دلیل این امر را مواردی دانست که تهران به آن نیاز دارد تا با کمترین خسارت از گردنه زلزله عبور کند ولی در این رابطه در جایگاه قابل قبولی نیستیم.

تحلیل و تشریح  خبر از دیدگاه کارشناسان شرکت طنین توسعه پارس

این خبر که در رسانه های مختلف داخلی و خارجی به آن پرداخته شده از ابعاد مختلف توسط کارشناسان شرکت طنین توسعه پارس قابل بررسی است. از بعد مثبت می توان گفت که این خبر به حقایق کاملا ثابت شده توسط تحقیقات مختلف کشور تاکید می ورزد. از جمله این حقایق این است که شهر تهران به علت وسعت جغرافیایی و وسعت لوله کشی گاز در تقریبا تمام نقاط آن از آسیب پذیری بالایی در برابر زلزله برخوردار است. نقطه اولیه مطالعاتی در این خصوص به سال 1380 باز می گردد.

مطالعات دانشگاه اوزاکای ژاپن در خصوص میزان ایمنی گاز شهرهای بزرگ در برابر زلزله

در تیرماه سال 1380 دانشگاه تخصصی گاز ژاپن به نام دانشگاه اوزاکا و شرکت گاز تهران طرح ایمن سازی شبکه گاز تهران در برابر زلزله را به امضا رساندند. این طرح با سه مرحله به اجرا درآمد که فاز اول آن مقاوم سازی در برابر زلزله بود. این تحقیقات نه تنها مقرر بود که آسیب ها را شناسایی کند بلکه راهکارهایی برای مقاوم سازی به شرکت گاز تهران پیشنهاد دهد. این مطالعه شبکه گاز در قسمت های مختلف را در برابر زلزله ناایمن تشخیص داد. پیشنهاد محققان ژاپنی در سه فاز عملیاتی خلاصه می شد:

1. نصب شیرهای قطع خودکار جریان گاز در زمان زلزله در ایستگاههای توزیع گاز
2. نصب شیر قطع کن گاز در زمان زلزله (شیر زلزله) در ورودی منازل و ساختمان های اداری، تجاری و صنعتی
3. ایجاد برج های تخلیه گاز در مناطق باز ایمن در مناطق مختلف تهران به منظور تخلیه اضطراری گاز حبس شده داخل لوله ها

خبر فوق ظاهرا به نحوی به موضوع می پردازد که از سه فاز عملیاتی فوق الذکر اول و دوم به نحو رضایت بخشی انجام شده ولی برای فازسوم کار انجام نشده است. البته رضایت بخش بودن با عبارت “تمهیداتی انجام شده است” بیان شده که به نوعی موضوع را مسکوت گذاشته است. اما باید گفت فاز اول و دوم به قدری اهمیت دارند که بدون آن تقریبا کاری انجام نشده است. با عدم قطع گاز از ایستگاهها جریان گاز به صورت قدرتمند همچنان در زمان زلزله انفجارها و آتش سوزی های احتمالی تغذیه خواهد کرد. با عدم وجود شیر حساس به زلزله در ورودی گاز ساختمان ها و کارخانجات، گاز شهری ممکن است در داخل ساختمان نشت کند و باعث انفجار، آتش سوزی و خفگی ساکنان حبس شده در ساختمان ها شود. سوال اینجاست که از سال 1380 تاکنون آیا واقعا تدابیر قانع کننده ای در این خصوص اندیشیده شده است؟ بدون نیاز به حتی یک مطالعه وسیع، هر رهگذر و هر بیننده ای می تواند با نمونه گیری ساختمان ها نیز تخمین بزند که چند درصد ساختمان های شهری مجهز به شیر زلزله هستند. این درصد به قدری کوچک خواهد بود که تقریبا می توان گفت ساختمان های مجهز شده قابل اغماز هستند و عملا کاری انجام نشده است. دلیل این امر نبود ساختارهای قانونگذاری و اجرای مناسب بر تاسیسات مذکور است. از زمان تشخیص لزوم این ادوات حدود دو دهه گذشته است. تا سال 1388 هیچ ساختمان در این رابطه الزام نداشت. در سال مذکور مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان شیر خودکار قطع جریان گاز حساس به زلزله برای ساختمان های خاص الزامی شد. به دلایل عدیده شامل عدم نظارت مناسب بر اجرا و عدم وجود اراده عملی در این راه حتی برخی ساختمان های خاص نیز سال ها از اجرای این الزام طفره رفتند. تعداد زیادی ساختمان خاص که با داشتن پایان کار و تاییدهای نظام مهندسی نیازی به این کار احساس نمی کردند. بسیاری دیگر نیز با عدم وجود اهرم های نظارتی مناسب الزامات را نادیده گرفتند. جای این سوال بود که ساختمان های خاص واقعا چند درصد از ساختمان ها را شامل می شوند. انتقادات مذکور باعث شد که مقررات ملی در سالهای بعدی اقدام به تغییرات و اصلاحاتی کند. متاسفانه این ویرایش بدون تغییری 2 سال بعد در این خصوص ویرایش مجدد شد. تغییرات بعدی تقریبا 12 سال طول کشید تا خود را در ویرایش 1401 مبحث هفدهم مقررات ملی نشان دهد. این تاخیر بسیار غیر مسبوق به سابقه نیز فقط ساختمان های عمومی و ساختمان های آپارتمانی و اداری بزرگ را به لیست ساختمان های ملزم به نصب شیر حساس به زلزله اضافه نمود. جالب اینجاست که بعد از انتشار این ویرایش جدید از مبحث در سال 1401 یک سال نیز برای مجریان و سازندگان اختیار تبعیت از همان ویرایش گذشته گذاشت. هنوز جای ابهام است که واقعا از اردیبهشت ماه سال جاری (1402) که ویرایش جدید کاملا الزامی است، تا چه اندازه الزامات آن به منصه اجرا گذاشته خواهد شد.