تاریخ قطعی لازم الاجرا شدن ویرایش چهارم مبحث هفدهم مقررات ملی توسط دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان اعلام گردید. بر اساس دستورالعملی که به تاریخ پنجم شهریورماه 1402 برای نظام مهندسی کشورارسال شد این تاریخ مشخص شده و بنابراین به کلیه ابهاماتی که در خصوص خاتمه دوره اجرایی شدن ویرایش سوم مبحث هفدهم پایان داد.

بر اساس مکتوب فوق الذکر دفتر مقررات ملی تصریح نمود:

«وفق ابلاغ شماره 02/100/27737 مورخ 28/2/1401 وزیر محترم راه و شهرسازی، ویرایش چهارم مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان (1401)، برای طراحی، اجرا و نظارت بر کلیه ساختمان ها، از مورخ 28/2/1402 لازم الاجرا می باشد و م طبق مفاد همان ابلاغیه، از زمان ابلاغ تا تاریخ مذکور استفاده از از هر دو ویرایش جدید و قدیم مجاز بوده است. بدیهی است ساختمان هایی که پیش ازاین تاریخ نسبت به دریافت پروانه و شروع عملیات ساختمانی اقدام کرده اند مجاز به استفاده از هر دو ویرایش بوده اند. لذا ویرایش چهارم مبحث هفدهم برای ساختمان هایی که دستور تهیه نقشه آنها از تاریخ 28/2/1402 به بعد صادر شده باشد لازم الاجراست.»(مرجع)

تاریخ مصوب شدن و انتشار ویرایش چهارم مبحث هفدهم

تدوین و تصویب ویرایش چهارم مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان یکی از طولانی ترین زمای های گذر به ویرایش جدید در تاریخ تدوین مقررات ملی است. نسخه سوم مقررات مذکور در تاریخ 25 اسفند ماه 1389 ابلاغ گردید. این در حالی است که ویرایش چهارم مبحث مذکور در تاریخ 28 اردیبهشت 1401 ابلاغ گردیده است. به عبارت دیگر حدود 12 سال جلسات اصلاحی آن به طول انجامیده است.

یکی از سوالاتی که برای مخاطبان مبحث هفدهم پیش آمده زمان اجرایی شدن مبحث مذکور و ملاک الزام بر موارد ساختمانی است. بر اساس عرف و رویه معمول، دفتر مقررات ملی ساختمان تا یک سال از زمان ابلاغ ویرایش جدید هر دو نسخه را قابل استناد می داند. در این صورت از تاریخ ابلاغ به مدت یک سال یعنی تا تاریخ 28 اردیبهشت 1402 ویرایش سوم و چهارم مبحث هفدهم هر دو قابل استناد بوده اند. ولی با توجه به ابلاغ فوق الذکر برای کلیه ساختمان هایی که دستور تهیه نقشه آنها بعد از تاریخ 28 اردیبهشت ماه 1402 صادر شده دیگر ویرایش سوم قابل الاجرا نیست.

بدیهی است دسته بندی انواع ساختمان ها، الزامات تجهیزات لوله کشی گاز ساختمان، ساختمان های ملزم به نصب شیر زلزله، ساختمان های ملزم به نشت یاب گاز طبیعی و محل نصب شیر حساس به زلزله که تغییرات جدی در ویرایش جدید داشته بر اساس آن باید انجام پذیرد. برخی از مراجع قضایی همانند دادگستری استان فارس اقدام به دستورالعملی نموده اند که دستگاههای اجرایی مرتبط همانند سازمان نظام مهندسی اقدام به صدور اخطار قطع گاز برای واحدهایی که مقررات مذکور را رعایت نکرده اند نمایند. برای جزئیات این دستورالاعمل اینجا کلیک کنید.

مقاله حاضر با راست آزمایی این باور نادرست که فقط استاندارد برای شیرهای حساس به زلزله کافی است از سری مقالاتی است که در جهت اصلاح پیش فرض های فنی در این حوزه نگاشته شده است.  نه فقط در خصوص شیرهای زلزله بلکه در تمام حوزه های کالایی بعضی به اشتباه بر این باورند که دارا بودن علامت استاندارد و یا برابر با موازین و آِیین نامه های استانداردهای مرتبط هر کالا حداکثر کیفیت را نشان می دهد. مخاطبان محترم که برای ایمن سازی ساختمان ها اقدام به نصب ادوات ایمنی می کنند قبل از همه بهتر است معیارهای قضاوت در خصوص محصول مورد نظر بدانند و با مطابقت با آنها اقدام به سفارش و خرید کنند. خرید شیرهای حساس به زلزله به علت ظرایف بسیار و جدید و نوآورانه بودن محصول به صورت مضاعف چنین ملاحظه ای را نیاز دارد. به ویژه با توجه به اینکه وجود محصولات تقلبی و با آرم و علائم فیک نیز بارها گزارش شده است.

آیا داشتن علامت استاندارد مستند سازی حداقل هاست یا حداکثرها؟

استاندارد عبارت از نیازمندی ها، مشخصات، رهنمودها و شاخصه هایی که می بایست به صورت غیرمعارض مورد استفاده قرار گیرد تا به مصرف کننده اطمینان دهد که کالای مورد نظر با هدفی که برای آن عرضه می گردد سازگار است.(مرجع) خود واژه استاندارد بر اساسی که به صورت اولیه وارد ادبیات کیفیت شده است بیانگر الگوهای تکرار شونده و مداومی است که روی آنها اجماع تکنیکی حاصل شده که معیار قضاوت به حساب می آیند. برای مثال استاندارد سازی در فرایند های تولیدی و خطی شدن تولید برای اولین بار در جهان یکسان سازی قطعات و فرایندها شد به نحوی که هر قطعه و یا فرایند منحصر به یک محصول یا خدمات نباشد بلکه برای هر تایپ قابل استفاده باشد.

به مرور زمان و پیشرفت صنعت این نیاز پیدا گردید که سازمان های خاصی مطابقت با موازین به اجماع رسیده شده تحت آیین نامه های استاندارد را مورد تایید قرار دهند. علائم استاندارد متعدد کیفی کالا و علائم استاندارد مدیریت نشانگرهایی هستند که دارا بودن آنها توسط یک برند خاص کالایی به این معنا است که سازمان اعطا کننده آن نشان استاندارد مربوطه را برای کالاها یا خدمات خاصی مورد تایید قرار داده و تا اعتبار آن علائم بابرجاست نظارت بر تداوم آن وجود دارد.

برای کالاهایی که عرضه می شود مطابقت مواد تشکیل دهنده با موادی که تولید کننده واقعا آن را در ساخت به کار برده است، استحکام، یکنواختی، مشخصات ابعادی، کارکرد آن از مواردی هستند که استانداردها قوانینی برای آن لحاظ می کنند. آزمایشگاهها با اعمال آزمایش های متعدد انطباق نمونه ها با موازین یک آیین نامه را مورد تایید یا تکذیب قرار می دهند.

برای پاسخ گفتن به این سوال که آیا استانداردها بیانگر حداقل ها هستند یا حداکثرهای موجود فن آوری مثالی در این قسمت کمک کننده است. یک غذای کنسرو شده که مصرفی عام است برای استفاده از مواد نگهدارنده باید حداکثر تا میزان خاصی از این مواد استفاده کند. این استاندارد به این منظوراست که اطمینان حاصل کند که کم ترین ضرر مورد اجماع استانداردهای جهانی در آن ماده غذایی لحاظ شدهاست. اما آیا این به معنی است که غذای مذکور کاملا سالم و ایده آل است؟ قطعا خیر. این امر مثال واضحی است که نشان می دهد این استاندارد بیانگر حداقل هایی است که طبق یک استاندارد این ماده غذایی بر اساس آن عرضه شده است. بدیهی است که اگر شرکتی بتواند با تکنیک هایی مواد غذایی را با مواد نگهدارنده کمتر یا فاقد آن مواد عرضه کند محصولی سازگارتر با سلامت مصرف کنندگان عرضه کرده است. در ادامه خواهیم دید که شیرهای حساس به زلزله در صورت مطابق بودن با برخی استانداردها فقط حداقل های مورد پذیرش را دارند و لزوما بیانگر کیفیت بالای آنها نیستند.

شیر حساس به زلزله طنین

شیر برقی شات آف

آیا داشتن علامت استاندارد برای شیرهای زلزله حداقل هاست یا گواه بالاترین کیفیت های فن آوری روز؟

شیرهای حساس به زلزله بر اساس ایین نامه های متعددی کیفیت آنها مورد ارزیابی قرار می گیرد. یکی از اولین استاندارهای مربوطه و مشهورترین آن استاندارد بین المللی ASCE 25-97 است. این استاندارد به ویژه به علت توضیح و تبیین نحوه آزمایشات لرزه ای توسط میز لرزان یا میز زلزله اهمیت کانونی دارد. در سال 1387 با اقتباس از استاندارد بین المللی مذکور استاندارد ISIRI 10942 آیین نامه ایرانی شیرهای زلزله تدوین گردید. مشخصات کیفی بدنه، مواد، استحکام قطعات و دوام و برخی دیگر مشخصات شیرهای قطع کن گاز در زمان زلزله بر اساس استاندارد بین المللی ANSI z.21.21 مورد ارزیابی قرار می گیرد. تمام این استانداردها بیانگر حداقل ها، مشخصات، رهنمودها و شاخص هایی است که شیرهای حساس به زلزله داشته باشند تا بتوانند روی شبکه لوله کشی گاز نصب شده و در زمان زلزله جریان گاز را به صورت کاملا خودکار قطع کنند. در شیرهای زلزله جنس بدنه و استحکام آن و استحکام قطعات بسیار اهمیت دارد. استاندارد ها بیان حداقل ها در استحکام بدنه هستند. رعایت این استانداردها به معنی این نیست که برای مثال در صورت واژگونی سازه یا لغزش قابل توجه لوله های گاز، بدنه سالم می ماند. تحقیقات متعدد در آزمایشگاه شرکت طنین توسعه پارس و با روش اعمال نیروهای عادی زلزله روی سازه نشان می دهد که بسیار محتمل است که بدنه شیرهایی که در حال حاضر برخی برندها با آن تولید می شوند، شکسته و خود خطرساز باشد. برخی شیرهای زلزله وارداتی دارای اتصالات و به ویژه فلنچ هایی هستند که با فشار سازه ای محدود و حتی در برخی موارد با آچارکشی می شکنند. برخی از آنها مدعی مطابقت با استاندارد نیز هستند. اما آیا در زلزله واقعی شیرهای مذکور بدون آسیب می مانند؟

علاوه بر استحکام بدنه کیفیت قطعات داخلی، آب بندی و مقاومت در برابر نزولات جوی و آب و هوای سخت نیز اهمیت بسزایی دارد. استانداردهای موجود فقط بیانگر حداقل هایی هستند که در تولید این ادوات باید رعایت گردد و به معنی این نیست که لزوما محصول مورد نظر با کیفیت بالا تولید شده است. سازندگان مطرح دنیا علاوه بر رعایت استانداردها در لیست آزمایشات خود و در طراحی قطعات مواردی را لحاظ می کنند که بسیار بالاتر از کیفیت های حداقلی است. به عنوان یک مثال دیگر استفاده از نوع مواد آببندی کننده در سیت و پلاگ شیرهای قطع کن در زمان زلزله نیز بسیار اهمیت دارد. استانداردهای مربوطه با تعداد معدود آزمایش آببندی بعد از خروج از فریزر و آون تاییدیه مطابقت با استاندارد صادر می کنند ولی برای اینکه یک شیر به مدت های طولانی بتواند عملکرد درست داشته باشد می توان از موادی با کیفیت بالاتر از استاندارد استفاده نمود. این امر ضامن سلامت طولانی مدت این ادوات هستند.

شرکت طنین توسعه پارس به عنوان اولین طراح و سازنده شیرهای حساس به زلزله در کشور و همچنین اولین تولید کننده شیرهای برقی شات آف در کشور قبل از تولید عمده، یکی از پژوهشگران این حوزه بوده است. قبل از اینکه این شرکت اقدام به تولید انبوه شیرهای مذکور کند مطالعات وسیعی روی بومی سازی این محصولات در کشور کرد. یکی از مواردی که در روند مذکور مورد توجه قرار گرفته است نقش آلودگی گاز در کارکرد و رفتار لرزه ای شیرهای زلزله است.

مکانیسم بعضی از شیرهای وارداتی یا شیر زلزله های کپی سازی شده (برای اطلاع بیشتر مقاله مقایسه برندهای شیرهای حساس به زلزله)از آنها به نحوی است که اجازه می دهد آلودگی گاز وارد قطعات حساس مکانیکی شود. ممکن است این مکانیسم ها در بعضی کشورها که دارای گازهای کاملا پالایش شده و پاک هستند مطلوب و موثر باشد ولی در کشور اینگونه نیست. آلودگی موجود در گاز کشور وارد قطعات بسیار حساس مکانیکی شده و با رسوب میان آنها به تدریج از حساسیت آنها در برابر امواج زلزله بکاهد. شیر حساس به زلزله طنین در سایزهای مختلف با مکانیسمی ساخته شده که آلایش گاز و آلایش محیط بیرونی به هیچ نحو نمی تواند وارد قطعات حساس مکانیکی شود. این شاخصه در استانداردهای موجود نقش کمرنگی دارد ولی از اهمیت زیادی برای کارکرد بلند مدت این ادوات برخوردار است. از نظر بدنه شیر زلزله طنین با شاخصه ویژه بدنه فولادی شناخته می شود و اگرچه استفاده از بدنه فولادی الزام استانداردی ندارد ولی کیفیت بسیار بالایی به آنها می دهد. اکثر شهر ها و روستاهای کشور ما دارای بخش های وسیع بخش های فرسوده هستند. از قسمت ها غیر فرسوده نیز ساختمان های غیر مهندسی به وفور پیدا می شوند. در این ساختمان ها آنچنان که مد نظر وضع کنندگان استاندارد بوده، فقط آسیب های جزئی خطر لوله کشی گاز به حساب نمی آیند. برای اطمینان از این ادعا می توانید به مقاله پیدایش و تحول سیستم های ایمنی گاز در برابر زلزله مراجعه کنید. در زلزله های آسیب زای کشور خطر واژگونی دیوارهای محوطه و سازه های مجاور یا حمال لوله های گاز نیز زیاد است. شیرهای زلزله با بدنه های ضعیف ممکن است نه تنها ایمنی ایجاد نکنند بلکه خود مزید بر علت شده و با شکسته شدن بدنه آنها باعث نشت وسیع گاز و انفجار و آتش سوزی گردند.

در پایان لازم به خاطرنشان است که این مقاله به هیچ نحوی به این معتقد نیست که استانداردها و دارا بودن علائم استاندارد مهم نیستند. کما اینکه شرک طنین توسعه پارس اولین شرکتی است که در کشور موفق به دریافت گواهینامه کاربرد علامت استاندارد از سازمان استاندارد شد. گواهینامه استاندارد ایزو که کیفیت مدیریت است و همچنین تاییدیه CE اروپا همگی از تاییدیه هایی هستند که این شرکت برای وصول آنها اقدامی سریعی نمود و موفق به دریافت آنها گردیده است. ولی این مقاله تاکید بر این قسمت است که استانداردها حداقل ها و شرط های لازم برای استفاده از ادوات مذکور هستند ولی لزوما به معنی شروط کافی نیستند. مصرف کنندگان محترم با دقت روی مشخصات فنی شیرهای حساس به زلزله و شیرهای شات آف برقی در صفحه فروشگاه طنین مارکت به بخشی از ویژگی های فنی فرااستانداردی هم مطلع شده و می توانند با مقایسه فنی تر اقدام به خرید نمایند.

 

بعضی از مردم می گویند رگولاتور گاز هم می تواند قطع کننده در زمان زلزله باشد بنابراین نیازی به شیر زلزله نیست. در ادامه سری مقالاتی که باورهای اشتباه در خصوص شیرهای حساس به زلزله و شیرهای برقی را به بحث می گذارد به این مقوله می پردازیم. هدف از این مطالب جداگانه که هر کدام یک باور نادرست در خصوص این ادوات را مورد بررسی قرار می دهند این است که شناخت مساعدی از محصولات مذکور داشته باشیم.

رگولاتور گاز چیست؟

رگولاتور گاز وسیله ای است که با نصب شدن در مسیر لوله کشی گاز، فشار گاز را در دامنه معینی نگهداشته و در صورت پایین رفتن از یک حداقل یا بالا رفتن از یک حداکثر، جریان گاز را به صورت خودکار قطع می نماید. رگولاتور گاز با مصارف خانگی روی علمک گاز در ورودی ساختمان ها یا ابنیه نصب می گردند. رگولاتور معمولا دارای دو دیافراگم و دو اوریفیس است که یک از دیافراگم ها زمانی که فشار گاز کاهش یا افزایش دارد به وسیله سوپاپی ابتدا جریان گاز را تنظیم می کند و در صورت کاهش فشار از میزان تعریف شده برای رگولاتور جریان گاز را قطع می نماید. دیافراگم دیگری با بیشتر شدن فشار از حداکثر تعریف شده برای آن دستگاه با رها کردن سوپاپی جریان گاز را قطع می کند. در صورت قطع شدن جریان گاز توسط رگولاتور کارشناسان مجرب شرکت گاز بعد از رفع عامل قطعی اقدام به فعال کردن رگولاتور می نمایند. (مرجع)

آیا رگولاتور قطع کننده مناسب برای زمان زلزله است؟

پاسخ این سوال قطعا خیر است. با تعریف و توضیح اجمالی که بالا از رگولاتور دادیم روشن است که رگولاتور گاز به هیچ وجه برای قطع جریان گاز در زمان زلزله طراحی، ساخته و نصب نشده است. رگولاتور گاز شهری تا زمانی که جریان گاز در دامنه خاص تعریف شده قرار دارد همچنان جریان گاز را باز نگه می دارد. در ادامه خواهیم دید که لزوما خسارات زلزله به لوله کشی گاز ساختمان منجر به ترخص از دامنه تعریف شده رگولاتور نمی شود.

مقایسه رگولاتور و شیر زلزله

در تمام کشورهایی که از گاز شهری در ساختمان ها بهره مند هستند رگولاتور یکی از دستگاههای اجتناب ناپذیر است. در کشورهایی که زلزله خیز هستند برای ایجاد ایمنی گاز در زمان زلزله، نصب شیر گاز حساس به زلزله نیز دستگاهی کاملا ضروری است. درست به همین دلیل است که در کشورهای پیشرفته در این زمینه همانند ژاپن و ایالات متحده هر دو دستگاه در ساختمان ها الزامی هستند. دلیل این امر به سناریوهای محتمل ناشی از خساراتی است که در زمان زلزله به شبکه وارد می شود و تفاوت آن با موارد ایمنی است که رگولاتور گاز برای آن نصب گردیده است.

رگولاتور و شیر زلزله هر دو وسیله ایمنی ولی با کارکرد جدا و مستقل هستند

رگولاتور و شیر حساس به زلزله موازی و همزمان کارایی ایمنی جدا دارند

در زمان زلزله امواج ناشی از زلزله باعث جابجایی و لغزش وسایل ساختمان ها از جمله وسایل گاز سوز می شوند. برای مثال یک آبگرمکن یا یک بخاری ممکن از در زمان زلزله سر خورده یا واژگون شوند. این وسایل به علت وزن زیاد و نیروی زیاد در حین حرکت به آسانی می توانند باعث جدایی شلنگ های گاز از انشعاب شده یا حتی باعث پارگی آنها شوند. در این زمان گاز شروع به نشتی به ساختمان می کند و باعث خفگی ناشی از مسمومیت ساکنین و یا انفجار و آتش سوزی می گردد. سوال اینجاست که آیا در این مورد رگولاتور روی علمک گاز جریان گاز را قطع می نماید؟ قطعا خیر. زیرا جدایی شیلنگ گاز باعث نمی شود که جریان گاز از دامنه تعریف شده رگولاتور خارج شود و درست به همین دلیل رگولاتور همچنان جریان گاز را باز نگه می دارد. در عوض رگولاتور زمانی که فشار گاز از حدی پایین تر می آید عکس العمل نشان می دهد. در صورتی که فشار گاز از حدی پایین تر بیاید ممکن است وسیله گاز ساز خاموش شود و در صورت عدم قطع توسط رگولاتور ممکن است با بازگشت جریان گاز، نشتی، مسمومیت، انفجار و آتش سوزی به دنبال داشته باشد. زمانی که فشار گاز از یک حداکثر بیشتر شود نیز ممکن است باعث خطرات خاص ناشی از آن شود که رگولاتور در صورت سالم بودن و عملکرد مناسب با قطع خودکار جریان گاز از آن خطرات جلوگیری کند.

می بینیم که رگولاتور و شیر حساس به زلزله دو دستگاه از ادوات ضروری برای مقاصدی کاملا جدا روی شبکه لوله کشی گاز نصبل می شوند. هیچ کدام از این دو جایگزین یکدیگر نشده و هر دوی آنها برای مقاصد ایمنی خاص خود ضروری و استفاده از آنها اجتناب ناپذیر است.

طنین مارکت به عنوان وبسایت رسمی شرکت طنین توسعه پارس با داشتن مقالاتی عمومی، تخصصی و کاربردی در بخش مقالات و اخبار این وظیفه را پیش روی خود قرار داده که کارشناسان حوزه گاز، زلزله، ایمنی و عموم خریداران با نگاهی درست و واقعگرایانه ادوات ایمنی این حوزه را بشناسند. در دنیای رسانه و مجازی امروز به علت التقاط منافع و علم و دانش به راحتی مرزهای علم و شبه علم و تبلیغات در یکدیگر آمیخته می شوند. آرشیو متنوع و رو به توسعه وبسیایت شرکت طنین توسعه پارس با این هدف ایجاد شده که برای مخاطب آگاهی مبتنی علم و دانش به جای غلطیدن در دامان شبه علم و تبلیغات نادرست ایجاد نماید. مستند این ادعا استفاده از دانش تخصصی کسانی است که بنیانگذار حوزه های ایمنی شبکه گاز در بخش های تخصصی فعالیت طنین توسعه پارس هستند. همچنین مطالب این وبسایت با ارجاع به منابع معتبر، استدلال مبتنی بر دانش اثبات شده مهندسی روز، استفاده از تصاویر و متون استاندارد های ملی و بین المللی مرتبط تهیه شده اند.

برخی از مطالب کاربردی موجود در آرشیو مطالب با موضوعات و لینک های زیر قابل دسترسی هستند:

آشنایی به شیرهای قطع جریان گاز حساس به زلزله

آشنایی با شیرهای شات آف برقی برای ایمنی در برابر نشتی گاز

روش آزمایش لرزه ای شیرهای زلزله

محل نصب شیرهای زلزله

پیدایش و تحول سیستم های ایمنی گاز در برابر زلزله

مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان

ساختمان هایی که الزام به نصب شیر زلزله دارند

چند تصور اشتباه در خصوص دستگاههای قطع اتوماتیک جریان گاز حساس به زلزله

همانند بسیاری از حوزه های تخصصی، در خصوص دستگاههای قطع اتوماتیک جریان گاز زلزله نیز تصورات و پیش انگاری های نادرست وجود دارد. آگاهی نسبت به این موارد هم برای مشتریان، هم نصابان، هم پژوهشگران این حوزه حائز اهمیت بسیار است. برای مصرف کنندگان مهمترین مزیت این خواهد بود که به نحو صحیح خرید انجام دهند و دچار شعارهای توخالی تبلیغاتی در این حوزه نشوند. همچنین با معیارهای واقعی محصولات مختلف اعم از شیرهای زلزله ایرانی و شیرهای زلزله خارجی را مورد مقایسه و ارزیابی قرار دهند. برای دیگر علاقمندان نیز این مزیت را دارد که درک صحیحی از عملکرد شیرهای حساس به زلزله، معیارهای کیفی آنها، بهترین نحوه نصب و نگهداری پیدا کنند. تمام تصورات نادرست و عموما سوالات نادرست که معمولا جواب های نادرست هم می گیرند طی سالها تجربه کارشناسان شرکت طنین توسعه پارس و تعامل با اشخاص مرتبط جمع آوری شده است. وبسایت تخصصی شرکت طنین توسعه پارس به صورت مقالاتی جداگانه اشتباهات رایج و مهم در این خصوص را به بحث می گذارد. اولین این سلسله مطالب را با این تصور آغاز می کنیم که آیا عنوان کردن عددی در مقیاس ریشتر برای آستانه فعال شدن دستگاه های اتوماتیک قطع جریان گاز حساس به زلزله مناسب است؟

فعال شدن شیر اتوماتیک قطع جریان گاز حساس به زلزله با مقیاس ریشتر سنجیده می شود!!!

قطعا چنین تصوری درست نیست. در بسیاری از وبسایت ها برای محصولاتی که عرضه می کنند با مقیاس ریشتر آستانه ای برای فعال شدن شیر زلزله  ذکر می کنند. برای مثال در برخی سایت ها و کاتالوگ برخی شرکت ها ذکر شده که شیرهای عرضه شده در آستانه 5.2 ریشتر جریان گاز را به صورت خودکار قطع می کنند. این نکته اشتباه و نادرست یا به این دلیل است که وارد کننده محصول و یا فروشنده از نحوه کار شیرهای حساس به زلزله بی اطلاع است یا اینکه از اشتباه مذکور مطلع است ولی آن پاسخی را می دهد که عوام دوست دارند بشنوند. بی اطلاعی بسیاری از واسطه های بازار این کالا نسبت به جوانب تخصصی ادوات مذکور کاملا عمومیت دارد زیرا طبیعی است که یک واسطه با عرضه متنوع محصولات نمی تواند به جنبه های تخصصی همه آنها اشراف کافی داشته باشد. اما سوال اشتباه ممکن است پاسخ اشتباه نیز در پی داشته باشد. در بسیاری از جلسات سوالی که از ما پرسیده می شود این است که شیرهای زلزله طنین با چه ریشتری فعال می شوند؟ دلیل این سوال این است که عموم مردم جهان از جمله ایران مقیاس ریشتر را در میان مقیاس های متعدد زلزله می شناسند. پاسخ دادن به این سوال مشکل است. اگر عددی گفته شود نادرست است و اگر پرسش پرسشگر اصلاح شود نیاز به کلی مقدمه چینی تکنیکی است که ممکن است نه در دامنه حوصله او باشد و نه علاقمندیش. ولی اینجا سعی می کنیم به صورت خلاصه این تصور اشتباه را اصلاح کنیم.

ریشتر یک مقیاس برای بزرگی زلزله است که در سال 1935 توسط چارلز ریشتر معرفی گردید.(مرجع) بزرگی در مقیاس ریشتر یک شاخص برای نیرومندی زلزله است که به صورت لگاریتمی هر زلزله خاصی را با عددی اعشاری مشخص می کند. اگرچه بسیاری از زلزله شناسان و حتی خبرگزاری ها، مقیاس های دیگر زلزله را مناسب تر برای نیرومندی می دانند ولی همچنان به صورت اشتباه بزرگی در مقیاس ریشتر به صورت یک تعصب دیرینه برای بسیاری از رسانه ها باقی مانده است. (مرجع) مرجع 2

اشتباه فعال شدن یک شیر زلزله در عددی در مقیاس ریشتر قبل از همه از اشتباه بسیار عام در خصوص مقیاس های لگاریتمی نشات می گیرد. درست به همین دلیل است که این مقیاس از زلزله مناسب برای رسانه هایی با مخاطب های عامل هم نیست. مقیاس لگاریتمی یعنی اینکه عدد بیان شده به عنوان بزرگی زلزله همانند دیگر مقیاس های لگاریتمی در توان یک عدد ثابت (برای مثال 10) قرار می گیرد. یک فردی که تخصصی در این خصوص ندارد طبیعی است که این مقیاس را همانند یک مقیاس خطی بپندارد. برای مثال 4 کیلوگرم 1 کیلوگرم از 3 کیلوگرم وزن بیشتری دارد و 5 کیلوگرم هم یک کلیوگرم از 4 کیلوگرم وزن بیشتری دارد. این مقیاس بسیار با شهود هر فردی خوانایی دارد. اما 10 به توان 4 می شود 100000 و 10 به توان 3 می شود 10000 پس 10 به توان 4 ، 10 برابر بزرگ تر از 10 به توان 3 است و 10 به توان 5 مساوی است با 1000000 که 100 برابر 10 به توان 3 است. ریشتر یک مقیاس لگاریتمی است بنابراین زلزله ای به بزرگی 5 صد برابر نیرومندتر از زلزله ای است به بزرگی 3 در مقیاس ریشتر. در نتیجه حتی یک مقدار کوچک در اعشار نیز در نیرومندی زلزله با این مقیاس را به نحو قابل ملاحظه ای افزایش می دهد. اشتباه عوام از این نشات می گیرد که با تعمیم دادن مقیاس های حسابی روزمره به زلزله، درک صحیحی از این نداشته باشند که زلزله ای با بزرگی 5 بیش از اندازه تصور آنها نسبت به زلزله ای با بزرگی 4 متفاوت است. بزرگی زلزله مشخصا توسط دامنه زلزله نگار محاسبه می گردد. با توصیف فوق می توان دریافت که عدد بزرگی در مقیاس ریشتر که فقط دامنه از موج واصل شده به ایستگاه زلزله نگاری را نشان می دهد و لگاریتمی شاخصی برای بزرگی زلزله است، هیچ تصور صحیحی نزد مخاطب ایجاد نمی کند. فقط این شبهه را ایجاد می کند که چرا شیر زلزله در یک زلزله 5 ریشتری عمل کرده ولی در زلزله 5.5 ریشتری عمل نکرده است. مشهودا چنین مشاهده ای را عیب دستگاه می پندارد که به هیچ وجه صحیح نیست.

اشتباه آستانه قرار دادن یک عدد در مقیاس ریشتر برای فعال شدن شیرهای حساس به زلزله از عامل دوم و بسیار مهمتر دیگری نیز نشات می گیرد. فعال شدن دستگاهها فقط با توجه به شتاب در نقطه ای صورت می گیرد که دستگاه مذکور در آنجا نصب می گردد. مضافا دستگاه مذکور به شتاب ها در جهت عمود به سطح زمین واکنشی نشان نمی دهند. تمام دستگاههای زلزله استاندارد، معیار واکنش مناسب نسبت به امواج ناشی از زمین لرزه را امواج دریافت شده در صفحه ای موازی با سطح زمین در نظر گرفته اند. در معیار مذکور فرکانس و دامنه موج دریافتی در نقاط خاصی به عنوان عملکرد مناسب شیر زلزله در نظر گرفته شده است. در استاندارد های لحاظ شده در استاندارد ASCE 25-97 و کد ملی استاندارد مطابق آن یعنی ISIRI 10942 هشت موج سینوسی در نظر گرفته شده است که نقاطی به عنوان نقاط فعال نشدن و نقاطی به عنوان نقاط فعال شدن دستگاه در نظر گرفته شده است. همانگونه که می دانیم شتاب در موج سینوسی متغیر است و از 0 تا یک پیک نوسان می کند. در آزمایشات لرزه ای که روی میز لرزان بر نمونه های آزمون اعمال می گردد، دامنه ای در نظر گرفته شده که در تمام این دامنه شیر زلزله نباید نسبت به موج اعمالی عکس العمل نشان دهد. در ادامه دامنه ای در نظر گرفته شده که دستگاه مذکور در تمام آن دامنه مختار است که عمل کند. با این توصیف کاملا روشن است که حتی شتاب به تنهایی معیار مناسب برای آستانه عملکرد این دستگاهها نیست. فرکانس های مشخصی در پیک شتاب در امواج سینوسی معیار برای صحت عملکرد لرزه ای این ادوات هستند. نتیجتا با هیچ فورمولی نمی توان معادل بزرگی در مقیاس ریشتر را از نقاط فعال شدن استاندارد شیرهای حساس به زلزله محاسبه نمود. بنابراین تمام تبلیغات تجاری یا ادعاهایی که برای این دستگاهها آستانه ای در مقیاس ریشتر به عنوان نقطه آستانه فعال شدن آنها در نظر می گیرند فقط مصرف عام داشته و به هیچ عنوان نمی توانند به عنوان مرجع صحیحی برای عملکرد آنها در نظر گرفته شوند.

دانلود کاتالوگ شیرهای حساس به زلزله و شیرهای برقی نشت

کاتالوگ شرکت طنین توسعه پارس یک فایل پی دی اف است که به صورت تصویری و نوشته های کوتاه  محصولات این شرکت را معرفی می نماید. این مجموعه دیدگاهی کلی به همه کسانی می دهد که به صورت یک سند قصد آشنایی با محصولات شرکت طنین توسعه پارس را دارند. برای متقاضیان محصولات شرکت طنین توسعه پارس بهتر است که قبل از بازدید جزئی از محصولات در قسمت فروشگاه، ابتدا کاتالوگ را دانلود نمایند. این امر باعث می گردد که سفارش محصولی کاملا مطابق با مشخصات فنی  مورد نیاز تسهیل شود. برای مثال در تصاویر سایزهای اسمی شیرها و نوع و کاربرد آنها مشخص است. همچنین ابعاد و دیگر مشخصات فنی لازم برای نصب در کاتالوگ مذکور موجود است. این مجموعه همچنین برای نصاب های مجاز این ادوات نیز  بسیار مناسب و کاربردی است.

کاتالوگ شرکت طنین توسعه پارس در دو قسمت کلی قابل ملاحظه است. ابتدا در یک صفحه تصویر شیرهای حساس به زلزله در سایزهای مختلف قرار دارد که عنوان هر کدام ذیل آنها نوشته شده است.  در صفحه بعدی تصویر شیرهای شات آف برقی یا شیرهای برقی نشت قرار دارد که سایز اسمی شیر ذیل آن نوشته شده است. سایز مذکور سایز اسمی لوله در محل نصب شیر شات آف برقی است. در صفحات بعدی ابتدا دسته شیرهای دنده ای قرار دارد. این شیرها عبارتند از شیر حساس به زلزله 1 اینچ، شیر زلزله یک و یک چهارم اینچ، شیر زلزله  یک و یک دوم اینچ و شیر . در صفحات بعدی به ترتیب شیر حساس به زلزله 2 اینچ، شیر حساس به زلزله 3 اینچ، شیر حساس به زلزله دو و یک دوم دنده ای، شیر حساس به زلزله 2 اینچ فلنجی و شیر حساس به زلزله 4 اینچ و نهایتا شیر حساس به زلزله 6 اینچ.

باید توجه داشت که شیر های طنین اعم از اینکه شیر حساس به زلزله باشند یا شیر شات آف برقی، سایزهای 3  اینچ، 4 اینچ، 6 اینچ و 8 اینچ فقط با اتصال فلنجی و بر اساس استاندارد تولید می گردد.

این امر در کاتالوگ ملحوظ است.

دانلود فایل پی دی اف کاتالوگ شرکت طنین توسعه پارس

استاندارد ANSI z21.21 استانداردی است قابل اعمال روی شیرهای اتوماتیک گاز که کلیه شیرهای حساس به زلزله و شیرهای شات آف برقی بر اساس آن مورد آزمایش و ارزیابی قرار می گیرند. این شیرها بین فشار ½ پوند تا نهایتا 60 پوند هستند. این استاندارد به ترتیب در سالهای 1995، 2000، 2005، 2012، 2015 ویرایش شده که نسخه نهایی آن با کد CSA/ANSI z21.21 CSA 6.5 در سال 2019 منتشر گردیده است. استاندارد مذکور توسط شورای استاندارد کانادا تهیه شده و نیازمندیهای استاندارهای ملی کانادا را برآورده است. این استاندارد توسط موسسه ملی استاندارد آمریکا ANSI مورد تایید قرار گرفته است. (مرجع و اطلاعات بیشتر)

موضوع استاندارد ansi z21.21 کلیه شیرهایی است که به اتوماتیک گاز را قطع می نمایند. این شیرها هم ممکن است به صورت مستقل باشند و هم می توانند قسمتی از سیستم اتوماتیک احتراق گاز باشند. این استاندارد همچنین قابل اعمال بر روی شیرهای شیرهای شات آف ایمنی است که در متن استاندارد به آنها C/I گفته می شود. این اختصار مخفف commercial/industrial است. شیرهای برقی شات آف در این دسته قرار می گیرند. مرجع و اطلاعات بیشتر

شیرهای مشمول این استاندارد  ANSI z21.21 ممکن است مستقیم یا غیر مستقیم عمل کنند. بعلاوه آنها می توانند با واسطه الکتریکی، مکانیسم مکانیکی، تغییر فشار مطلق گاز یا هوا روی یک دیافراگم و غیره عمل نمایند.

شیرهای حساس به زلزله موضوع استاندارد ANSI z21.21

شیر حساس به زلزله طنین

شیرهای شات آف برقی موضوع استاندارد ANSI z21.21

با توجه به شمول فوق الذکر برای استاندارد ANSI z21.21 کلیه شیرهای قطع جریان گاز حساس به زلزله مکانیکی، شیر حساس به زلزله الکترومکانیکی، شیرهای زلزله پنوماتیک-مکانیکی و کلیه شیرهای شات آف برقی در شمول این استاندارد قرار می گیرند. همانگونه که قبلا گفته شد شیرهای زلزله به دلیل اینکه به صورت تخصصی در امواج زلزله عملکرد اتوماتیک دارند، آزمایشات لرزه ای آنها بر اساس استاندارد ASCE 25-97  و کد استاندارد ملی ISIRI 10942 انجام می شود. آزمایشات لرزه ای مذکور روی میز لرزان بوده و در این بعد به صورت مستقل از استاندارد ANSI z.21.21 بر روی محصولات اعمال می گردند.

ممکن است برای مخاطب این سوال پیش آید که انطباق ها و تفاوت ها و موضوعات شیرهای مذکور چگونه از یکدیگر تفکیک می گردند. در پاسخ باید گفت آزمایش مقاومت بدنه، مقاومت مکانیکی قطعات، مقاومت در برابر خوردگی و پوسیدگی و جنس مجاز بدنه توسط استاندارد حاضر تعیین می گردد. دیگر آیتم ها توسط استانداردهای دیگر تعیین می شوند. استانداردها تخصصی و ویژه هر کدام از این شیرها با ارجاع هر قسمت به استاندارد های مذکور چنین موضوعاتی را روشن می سازد.

 

زلزله یک ژانویه 2004 ژاپن

به گزارش گاردین ژاپن بعد از سلسله زلزله هایی که شدیدترین آن 7.6 ریشتر شدت داشت برای سواحل غربی ژاپن هشدار تسونامی صادر کرد. رسیدن یک تسونامی 1.2 متری به سواحل واجیما مورد تایید قرار گرفته است. رسانه های ژاپن احتمال رسیدن امواجی با ارتفاع بیش از 5 متر را پیش بینی کرده و هشدارهای لازم را برای آن داده اند. این هشدار برای استانهای ایشی گاوا، نیگاتا و تویاماتا صادر شده است. مرجع خبر

تکان های شدیدی بین ساعات 4 تا 4:48 در تاریخ 1 ژانویه زمین را لرزاند. این تکان ها در استان ایشی گاوا ثبت شده است. شدت این شوک های زلزله در حدی بود که در فاصله 300 کیلومتری ساختمان های توکیو را نیز لرزاند.

این هشدار از ساکنین خواست به مناطق مرتفع تر پناه ببرند و در برابر امواج تسونامی ممکن مراقبت های لازم را انجام دهند. یک سخنگوی دولت در یک مصاحبه مطبوعاتی اضطراری اعلام کرد که مردم برای زلزله های بیشتر آمادگی لازم را داشته باشند. وی گفت مقامات در حال تحقیق در خصوص خسارات احتمالی زلزله های واقع شده هستند.

رسانه های ساختمانهایی فروپاشیده در ایالت ایشی گاوا را به نمایش گذاشته اند. همچنین بیش از 36 هزار خانوار فاقد برق هستند. زلزله هایی که در دریای ژاپن اتفاق می افتند در کمتر از 10 دقیقه به سواحل ژاپن می رسند. این امر بسیار سریع تر از سواحل دیگر اقیانوس آرام است.

وندور لیست آتش نشانی چیست؟

وندور لیست آتش نشانی فهرستی از شرکت هایی است که محصولات عرضه شده توسط آنها توسط سازمان آتش نشانی مورد تایید است. با توجه به اینکه شیر حساس به زلزله نیز از آیتم هایی است که از آتش سوزی و انفجار در زمان زلزله جلوگیری می کند وندور لیست آتش نشانی شیرهای حساس به زلزله نیز توسط این سازمان تدوین و در وبسایت آن سازمان منتشر شده است. بر این اساس شیرهای زلزله عرضه شده توسط شرکت هایی که در این وندورلیست هستند مورد تایید سازمان آتش نشانی است و کلیه محصولات عرضه شده خارج از این لیست مورد تایید نبوده و استفاده از آنها جایز نیست.

روند تدوین و انتشار وندور لیست آتش نشانی

وندور لیست آتش نشانی در خصوص هر محصولی با تقاضای شرکتی آغاز می شود که مدعی است محصولش گواهینامه ها و استاندارد های لازم آتش نشانی را داراست. کارشناسان آن سازمان اقدام به بررسی مدارک متعدد و صحت و اعتبار آنها نموده و بعد از اطمینان از اینکه معیارهای کیفی سازمان را برآورده می کنند اقدام به درج نام متقاضی در وندور لیست آتش نشانی می نماید.

وندورلیست ویژه شیرهای حساس به زلزله آتش نشانی

شیرهای حساس به زلزله بر اساس مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان می بایست دارای استاندارد ملی یا استاندارد بین المللی مشابه باشند. داشتن گواهینامه آزمایش لرزه ای دوره ای روی میز زلزله بر اساس آیین نامه ISIRI 10943 ، داشتن گواهینامه انجام آزمایشات مقاومت بدنه، مقاومت در برابر خوردگی، مقاومت مکانیکی قطعات بر اساس استاندارد ؟؟؟؟ و همچنین تاییدیه های آزمایشگاهی انطباق آنالیز مواد استفاده شده در قطعات شیر با استانداردهای مرتبط، انطباق اتصالات و انطباق ابعادی  بدنه با استانداردهای ملی و بین المللی مرتبط از جمله مواردی است که مورد بررسی قرار می گیرند.

بنابراین واضح است که مصرف کننده با اطمینان بسیار بالاتری می تواند اقدام به تهیه شیر حساس به زلزله در وندورلیست  نماید. تغلبی نبودن و اصالت کالا و همچنین اعتبار تاییدیه های یک شرکت مهمترین شاخص هایی هستند که عرضه کنندگان فهرست شده در وندورلیست را از عرضه کنندگانی که در آن قرار ندارند متمایز می سازد.

شرکت طنین توسعه پارس در وندورلیست آتش نشانی

همانگونه که در خصوص شرکت طنین توسعه پارس می دانیم و تاریخچه شرکت طنین توسعه پارس حکایت از آن دارد،  اولین شیر ضد زلزله ثبت اختراع شده و طراحی شده در ایران که تجاری سازی شده و تولید شده است  توسط شرکت طنین توسعه پارس عرضه گردید. اولین گواهینامه کاربرد علامت استاندارد برای این ادوات نیز در سال 1391 برای شرکت مذکور صادر گردید. همچنین اولین شیر زلزله ایرانی و ملی که روی میز لرزان آزمایشگاه پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله توانست تاییدیه دریافت کند نیز شیر حساس به زلزله طنین بود. مضافا شرکت طنین توسعه پارس اولین آزمایشگاه کامل آزمایشات این شیرها را راه اندازی کرده و برای آن تاییدیه گرفت. بدیهی است که با این اوصاف شرکت طنین توسعه پارس باید در وندورلیست آتش نشانی شیر حساس به زلزله قرار گیرد.

البته در سالهای اولیه ورود شیرزلزله به بازار کشور این محصولات ناشناخته بود و به علت مصرف پایین و نبود موضوع صریح قانونی هنوز وندورلیست آتش نشانی برای این ادوات تدوین نشده بود. در سالهای بعدی به علت بالا رفتن میزان مصرف و اضافه شدن آن به آیتم الزامی سیستم اطفا برای ساختمان ها، وندورلیست  اهمیت یافته و نهایتا تدوین گردید.

برای دانلود وندورلیست آتش نشانی شیر زلزله اینجا کلیک کنید. برای قیمت شیر زلزله اینجا کلیک کنید و از فروشگاه بازدید فرمایید.

مدیر کل دفتر تدوین مقررات ملی و کنترل ساختمان در آبان ماه سال جاری (1402) با ارسال فراخوانی به کلیه ادارات استانی راه و شهرسازی از کلیه صاحب نظران و مهندسان خواست نقطه نظرات خود را در خصوص بازنگری در مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان ارائه کنند. حامد هانی فر مدیر کل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان طی فراخوان مذکور تصمیم خود برای بازنگری در بعضی مباحث به ویژه ویرایش چهارم  (ویرایش 1401) را ذکر کرده است. در این فراخوان آمده است “نظر به ضرورت ایفای نقش بخش ساختمان در زمینه رفع ناترازی انرژی کشور، این دفتر بازنگری در برخی از مباحث مقررات ملی ساختمان ف به ویژه مبحث 17 را در دستور کار خود قرار داده است. “.

اگرچه به نوعی عنوان شدن موضوع ناترازی انرژی در کانون این فراخوان نظرات قرار گرفته است ولی در ارسال نظرات هیچ گونه محدودیتی ذکر نشده و نشان از این دارد که همچنان این مبحث از حوزه های فعال و چالش انگیز مجموعه مباحث مقررات ملی قرار دارد.

قابل توجه است که ویرایش چهارم  یکی از چالش انگیز ترین (اگر نه جدال انگیزترین) مباحث مقررات ملی به حساب می آید. این واقعیت از طولانی شدن فاصله بین دو ویرایش، زمان نسبتا طولانی زمان انتشار نسخه غیر قابل استناد، مشهود است. ویرایش های دوم و سوم با فاصله ای کمتر از 3 سال منتشر شد ولی نسخه چهارم حدود دوازده سال انتشار نسخه نهایی به طول انجامید.

به منظور مطالعه مقالات و اخبار مرتبط لطفا از طریق لینک های زیر یا مراجعه به صفحه مقالات و اخبار مطالب بیشتری را پیگیری کنید:

دانلود نسخه پی دی اف مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان

ساختمان هایی که الزام نشت یاب گاز دارند

ساختمان هایی که الزام نصب شیر زلزله دارند

محل نصب شیر حساس به زلزله بر اساس مبحث هفدهم مقررات ملی

 

رییس کمیته عمران شورای شهر تهران: خطر انفجار علمک های گاز در زلزله احتمالی تهران

به گزارش آفتاب نیوزمحمد آقا میری رییس کمیته عمران شورای شهر تهران از خطر انفجار علمک های گاز بر اثر زلزله در تهران خبر داد. وی گفت یکی از مهمترین وجوه آمادگی برای مقابله با پیامدهای ناشی از زلزله تهران قطع گاز و برق در زمان زلزله است. در این خصوص تمهیداتی اندیشیده شده است ولی متاسفانه اقدامات مناسبی برای تخلیه گاز حبس شده زیر شهر به منظور جلوگیری از انفجار علمک ها نشده است. این مقدار گاز حبس شده حدود 3.5 میلیون متر مکعب تخمین زده شده است.

خطر انفجار علمک های گاز در زمان زلزله

انتقاد از عملکرد نامناسب مصوبه اجرایی ایجاد برج های تخلیه گاز اضطراری

وی با ابراز نگرانی نسبت به گاز باقی مانده در لوله های زیر شهر نسبت به اقداماتی که در این رابطه باید انجام می شد و نشده انتقاد کرد. آقامیری افزود محققان ژاپنی به ایران آمده و مطالعاتی انجام دادند که یکی از نتایج آن این بود که یک زلزله 7 ریشتری بیش از کشته شدگان ناشی از آوار باعث انفجار علمک های گاز و خسارات ناشی از آن خواهد شد. بنا بر مصوبه ای در سال 1396 مقرر شد که ستاد مدیریت بحران و شرکت گاز تهران اقدام به ایجاد برج های تخلیه اضطراری گاز در مناطق مختلف کنند. این موضوعی است که با وجود پیگیری اعضای شورای شهر و مدیریت شهری هنوز از سوی شرکت گاز اجرا نشده است. وی اشاره کرد که 23 نقطه در تهران برای ایجاد چنین برج هایی شناسایی شده که شرکت گاز باید در آنها برج های 60 تا 80 متری برای تخلیه اضطراری گاز حبس شده در لوله ها در زمان وقوع زلزله احتمالی استفاده کند. وی حتی آمار 20 درصدی در رابطه با آمادگی تهران در برابر زلزله را آماری خوشبینانه قلمداد کرد. دلیل این امر را مواردی دانست که تهران به آن نیاز دارد تا با کمترین خسارت از گردنه زلزله عبور کند ولی در این رابطه در جایگاه قابل قبولی نیستیم.

تحلیل و تشریح  خبر از دیدگاه کارشناسان شرکت طنین توسعه پارس

این خبر که در رسانه های مختلف داخلی و خارجی به آن پرداخته شده از ابعاد مختلف توسط کارشناسان شرکت طنین توسعه پارس قابل بررسی است. از بعد مثبت می توان گفت که این خبر به حقایق کاملا ثابت شده توسط تحقیقات مختلف کشور تاکید می ورزد. از جمله این حقایق این است که شهر تهران به علت وسعت جغرافیایی و وسعت لوله کشی گاز در تقریبا تمام نقاط آن از آسیب پذیری بالایی در برابر زلزله برخوردار است. نقطه اولیه مطالعاتی در این خصوص به سال 1380 باز می گردد.

مطالعات دانشگاه اوزاکای ژاپن در خصوص میزان ایمنی گاز شهرهای بزرگ در برابر زلزله

در تیرماه سال 1380 دانشگاه تخصصی گاز ژاپن به نام دانشگاه اوزاکا و شرکت گاز تهران طرح ایمن سازی شبکه گاز تهران در برابر زلزله را به امضا رساندند. این طرح با سه مرحله به اجرا درآمد که فاز اول آن مقاوم سازی در برابر زلزله بود. این تحقیقات نه تنها مقرر بود که آسیب ها را شناسایی کند بلکه راهکارهایی برای مقاوم سازی به شرکت گاز تهران پیشنهاد دهد. این مطالعه شبکه گاز در قسمت های مختلف را در برابر زلزله ناایمن تشخیص داد. پیشنهاد محققان ژاپنی در سه فاز عملیاتی خلاصه می شد:

  1. نصب شیرهای قطع خودکار جریان گاز در زمان زلزله در ایستگاههای توزیع گاز
  2. نصب شیر قطع کن گاز در زمان زلزله (شیر زلزله) در ورودی منازل و ساختمان های اداری، تجاری و صنعتی
  3. ایجاد برج های تخلیه گاز در مناطق باز ایمن در مناطق مختلف تهران به منظور تخلیه اضطراری گاز حبس شده داخل لوله ها

خبر فوق ظاهرا به نحوی به موضوع می پردازد که از سه فاز عملیاتی فوق الذکر اول و دوم به نحو رضایت بخشی انجام شده ولی برای فازسوم کار انجام نشده است. البته رضایت بخش بودن با عبارت “تمهیداتی انجام شده است” بیان شده که به نوعی موضوع را مسکوت گذاشته است. اما باید گفت فاز اول و دوم به قدری اهمیت دارند که بدون آن تقریبا کاری انجام نشده است. با عدم قطع گاز از ایستگاهها جریان گاز به صورت قدرتمند همچنان در زمان زلزله انفجارها و آتش سوزی های احتمالی تغذیه خواهد کرد. با عدم وجود شیر حساس به زلزله در ورودی گاز ساختمان ها و کارخانجات، گاز شهری ممکن است در داخل ساختمان نشت کند و باعث انفجار، آتش سوزی و خفگی ساکنان حبس شده در ساختمان ها شود. سوال اینجاست که از سال 1380 تاکنون آیا واقعا تدابیر قانع کننده ای در این خصوص اندیشیده شده است؟ بدون نیاز به حتی یک مطالعه وسیع، هر رهگذر و هر بیننده ای می تواند با نمونه گیری ساختمان ها نیز تخمین بزند که چند درصد ساختمان های شهری مجهز به شیر زلزله هستند. این درصد به قدری کوچک خواهد بود که تقریبا می توان گفت ساختمان های مجهز شده قابل اغماز هستند و عملا کاری انجام نشده است. دلیل این امر نبود ساختارهای قانونگذاری و اجرای مناسب بر تاسیسات مذکور است. از زمان تشخیص لزوم این ادوات حدود دو دهه گذشته است. تا سال 1388 هیچ ساختمان در این رابطه الزام نداشت. در سال مذکور مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان شیر خودکار قطع جریان گاز حساس به زلزله برای ساختمان های خاص الزامی شد. به دلایل عدیده شامل عدم نظارت مناسب بر اجرا و عدم وجود اراده عملی در این راه حتی برخی ساختمان های خاص نیز سال ها از اجرای این الزام طفره رفتند. تعداد زیادی ساختمان خاص که با داشتن پایان کار و تاییدهای نظام مهندسی نیازی به این کار احساس نمی کردند. بسیاری دیگر نیز با عدم وجود اهرم های نظارتی مناسب الزامات را نادیده گرفتند. جای این سوال بود که ساختمان های خاص واقعا چند درصد از ساختمان ها را شامل می شوند. انتقادات مذکور باعث شد که مقررات ملی در سالهای بعدی اقدام به تغییرات و اصلاحاتی کند. متاسفانه این ویرایش بدون تغییری 2 سال بعد در این خصوص ویرایش مجدد شد. تغییرات بعدی تقریبا 12 سال طول کشید تا خود را در ویرایش 1401 مبحث هفدهم مقررات ملی نشان دهد. این تاخیر بسیار غیر مسبوق به سابقه نیز فقط ساختمان های عمومی و ساختمان های آپارتمانی و اداری بزرگ را به لیست ساختمان های ملزم به نصب شیر حساس به زلزله اضافه نمود. جالب اینجاست که بعد از انتشار این ویرایش جدید از مبحث در سال 1401 یک سال نیز برای مجریان و سازندگان اختیار تبعیت از همان ویرایش گذشته گذاشت. هنوز جای ابهام است که واقعا از اردیبهشت ماه سال جاری (1402) که ویرایش جدید کاملا الزامی است، تا چه اندازه الزامات آن به منصه اجرا گذاشته خواهد شد.