استحکام بدنه و داشتن بدنه ای فولادی برای شیرهای حساس به زلزله موضوعی است که ممکن است بسیاری از مصرف کنندگان این ادوات در خصوص کارکرد و مزیت آن اطلاعات دقیقی نداشته باشند. شرکت طنین توسعه پارس تنها شرکتی است که در کشور شیرهای حساس به زلزله مکانیکی با بدنه فولادی تولید می کند و این آیتم را از مزایای محصولات خود در جای جای اطلاع رسانی های عمومی و فنی مطرح می نماید. ممکن است این موضوع برای بسیاری از مصرف کنندگان و به ویژه برای کسانی که قصد استعلام قیمت شیر زلزله و مقایسه قیمت برندها و عرضه کننده های مختلف را داشته باشند، بدیهی و روشن نباشد. این مقاله به صورت ویژه چنین موضوعی را مورد بررسی قرار می دهد.

جنس بدنه شیرهای حساس به زلزله

بدنه شیرهای حساس به زلزله به قسمتی از شیر گفته می شود که ورود گاز و خروج گاز و اتصال به لوله را شامل می شود. اتصال دنده ای در شیرهای دنده ای حساس به زلزله و اتصال فلنجی در شیرهای فلنجی حساس به زلزله روی آن قرار دارد. در بعد استحکام شیرهای حساس به زلزله و مقاومت این شیرها در برابر تخریب های ابنیه و سازه ها و عدم صدمه خوردن، این قسمت مهمترین قسمت شیر است. درست به همین دلیل است – که همانطور که خواهید دید- استحکام بدنه و فولادی بودن این قسمت از چنان اهمیتی برخوردار است که شیرهای حساس به زلزله طنین را از دیگر شیرها و برندهای شیرهای حساس به زلزله ممتاز می نماید.  قسمت ورود شیر و قسمت خروج شیر و قسمت که سیت یا نشیمنگاه قطع کننده و باز کننده شیر است نیز از قسمت های مهم بدنه به حساب می آیند. این قسمت بدنه معمولا توسط یک کپ (درپوش یا درب) از قسمت قطعات عمل کننده و حساس متمایز می گردد. این بدنه در شیرهای زلزله از جنس های مختلفی همانند فولاد، آلومینیوم، ترکیبات آلیاژی آلومینیوم و آلیاژهای گروه مس تولید می شوند.

شیر حساس به زلزله با بدنه فولادی قابل استفاده روی لوله 4 اینچ

ملاحظات و دلایل تنوع جنس تولید بدنه شیرهای زلزله

دلیل اینکه تولید کننده ای مختلف از فلزات مختلفی برای جنس بدنه شیرهای زلزله استفاده می کنند دلایل مختلفی شامل روش تولید، سرعت تولید، پایبندی به آیین نامه های فنی و استانداردها، محصولات دیگر عرضه کننده و روشهای تولید آنها و رقابت قیمت را در بر می گیرد. برای مثال شرکتی که در حال ساخت ادواتی است که عموما با آلومینیوم با روش قالبگیری دایکست هستند ترجیح می دهند که در صورت ورود به عرصه تولید ادوات ایمنی زلزله، روش تولید خود را تغییر ندهند تا هزینه ها و گستره عملیاتی خود را در حداقل ممکن نگهدارند. اما مهمترین آیتم از ملاحظات انتخاب جنس بدنه هزینه و سهولت و سرعت تولید است. مخاطب محترم این مقاله لازم است این قسمت را با دقت بیشتر مورد توجه قرار دهد تا فرق بین تبلیغات تجاری بی پشتوانه، پنهان کاری و مزایای تکنیکی واقعی را تشخیص دهد و نهایت در انتخاب و سفارش محصول آن را مورد ملاحظه قرار دهد. این امر نهایتا به کسب و دریافت حداکثر کیفیت با حداقل قیمت کمک جدی می کند. تولید کننده ای که با جنس های غیر مقاوم اقدام به عرضه تولید محصولی می نمایند و فقط ظاهر محصول را به نحوی مورد توجه قرار می دهد که مصرف کننده را به سمت خود سوق دهد، عمدتا ضعف محصول خود را زیر ظاهر برشمردن مزایایی غیر واقع پنهان می سازد. برای مثال تولید کننده ای سبک بودن محصول خود را مزیت معرفی می کند در حالی که مصرف کننده نکته سنج و فنی به صورت مشخص این سوال را خواهد پرسید که به چه دلیل سبکی شیر زلزله مزیت به حساب می آید. ممکن است پاسخ این باشد که نصاب ساده تر آن را نصب می کند؟!! اما این مزیت فقط یک مزیت بسیار ضعیف فقط برای نصاب است نه مزیتی برای مصرف کننده. شیر حساس به زلزله یک آیتم مهم ایمنی است که در مسیر شبکه لوله گاز ساختمان و مجتمع های مسکونی و تولیدی نصب شده و بهره برداری می شود. انتظار یک مصرف کننده این است که این شیر در زمان زلزله به صورت کاملا خودکار جریان گاز را قطع کند و مانع آتش سوزی، انفجار، نشتی گاز و آسیب های ناشی از آن برای ساکنین و اموال موجود در آنها شود. برای اینکه این دستگاه بتواند چنین کارکردی داشته باشد در وهله اول می بایست مقاوم بوده و در زمان زلزله بدنه خودش آسیب نبیند. پرواضح است که اگر بدنه شیر در یک فشار سازه ای در قسمتی از لوله کشی که شیر نصب شده، آسیب ببیند کاملا نقض غرض است. نه تنها نمی تواند جریان گاز را قطع کند بلکه خود منشا تمام این آسیب ها و خطرات می گردد. مقداری اضافه داشتن وزن در شیرهای حساس به زلزله هیچ عیب و ایرادی ایجاد نمی کند. بدیهی است که بسیاری از ادواتی که روی خط لوله مورد استفاده قرار می گیرند از فولاد، برنج و فولاد زنگ نزن (استیل) ساخته شده اند که سنگین هستند. اینجاست که مزیت بدنه فولادی و استحکام بدنه برای شیرهای قطع جریان گاز حساس به زلزله بدون اینکه هیچ عیبی ایجاد کند تماما یک مزیت بنیادین برای کارکرد و تضمین کار بلند مدت آنها ایجاد می کند که در ادامه به دلایل آن می پردازیم.

چرا استحکام بدنه شیرهای زلزله و فولادی بودن آن مزیت است؟

برای اهمیت استحکام بدنه و فولادی بودن شیر زلزله دلایل عمومی و دلایل خاص وجود دارد.

1. دلیل عمومی: بدنه شیر زلزله به همان دلیل باید از استحکام برخوردار باشد که همه ادوات دیگر روی خط لوله کشی گاز باید برخوردار باشند. استانداردهای متعدد و آیین نامه های متعدد نظارت بر استحکام و اصولی بودن لوله کشی گاز نظارت دارند. برای مثال مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان که ناظر بر لوله کشی گاز ساختمان ها است قوانینی را برای آن وضع کرده که لوله کشی ساختمان مطابق با استاندارهای روز جهان باشد. ایمنی یکی از مهمترین اهداف این قوانین است. همانگونه که مقررات مذکور اجازه وارد شدن اتصالات و شیرها و ادوات ضعیف به لوله کشی را نمی دهند، بدنه شیر حساس به زلزله نیز بخشی از لوله کشی به حساب می آید که صدمه و آسیب آن به کلیت لوله کشی ساختمان آسیب وارد می نماید.
2. دلیل خاص: مضاف بر دلیل عمومی، استحکام و فولادی بودن شیرهای قطع کن گاز در زمان زلزله دلایل خاص و منحصر به فرد خود را نیز دارد. همانگونه که عنوان این ادوات حکایت از آن دارد، این دستگاهها باید در زمان زلزله استحکام خود را حفظ کرده و بتوانند کل لوله کشی گاز ساختمان بعد از نقطه نصب شیر حساس به زلزله را نیز ایمن نمایند. به صورت خاص این شیر در وهله اول باید از استحکام کافی برخوردار باشد و نیروهای سازه ای را تحمل کرده و دچار شکستگی نشود. در صورتی که بدنه ضعیف باشد با نیروهای وارد بر آن ممکن است خود بدنه آسیب دیده و باعث نشتی گاز گردد. که در این صورت خود می تواند به انفجار، آتش سوزی و خفگی و آلودگی های زیست محیطی شود.

ضخامت و جنس فولادی بدنه شیرهای زلزله طنین آن را در زمان زلزله قابل اطمینان و مستحکم می کند.

یکی از مواردی که در ذیل عنوان دلایل استحکام بدنه شیرهای زلزله قابل بررسی است، علت ظریف ولی مهمی است که برای آن قابل توجه است. تجربه چندین ساله کارشناسان شرکت طنین توسعه پارس نشان می دهد که ضعف در بدنه این ادوات در زمان نصب نیز مشکلات جدی به همراه دارد. شیرهای دنده ای حساس به زلزله با اتصال دنده ای به لوله وصل می شوند. برای بسته شدن بدنه شیر روی لوله آچارکشی شیر اجتناب ناپذیر است. اهمیت این آچارکشی در خصوص این ادوات دوچندان است. عمدتا این امر به دلیل این است که حداکثر طول استاندارد دنده به لوله بسته شود. به این منظور قسمتی از بدنه این شیرها آچارگیر است. در حین آچارکشی و بستن این شیرها، بدنه نباید صدمه ببیند. در مواردی، شیرهای حساس به زلزله ساخته شده با فلزات ضعیف حین آچارکشی شکسته شده یا ترک خورده اند. شیرهای حساس به زلزله فلنجی هم که دنده ای روی آنها نیست به صورت فلنجی با کوپل شدن با فلنج جوشکاری شده روی لوله و پیچ و مهره به لوله کشی متصل می شوند. نصب شیرهای حساس به زلزله فلنجی نیز مستلزم آچارکشی پیچ هایی است که دو فلنج جانبی این شیرها را به فلنج های روی لوله متصل می کند. در اینجا نیز تجربه ثابت نموده که مصرف کنندگان شیرهای زلزله با بدنه های فاقد استحکام لازم، با مشکل مواجه شده اند. فلنج بخشی از بدنه شیر است و استحکام فلنج ها و گلویی که فلنج به آن متصل است برای استحکام کل بدنه بسیار با اهمیت است. در صورت ضعف بدنه، در هنگام آچارکشی فلنج از ناحیه خود فلنج یا از ناحیه گلویی ممکن است آسیب ببیند. این امر متعدد در زمان نصب شیر زلزله مشاهده شده است.

دلیل استحکام شیرهای دنده ای و فلنجی حساس به زلزله طنین

بدنه تمامی شیرهای حساس به زلزله طنین اعم از دنده ای یا فلنجی فولادی است. با توجه به این مزیت و همچنین ضخامت مناسب بدنه هم در قسمت اتصال (اعم از دنده یا فلنج) و هم در قسمت گلویی و قسمت میانی بدنه، این محصول از استحکام بالایی برخوردار است. بازدیدکنندگان و خریدارای شیرهای حساس به زلزله در هنگام مقایسه برند طنین در قسمت مشخصات فنی که ذیل هر محصول در فروشگاه شیر زلزله طنین مستتر است، می توانند وزن هر کدام از این محصولات را مورد ملاحظه قرار دهند. این وزن عمدتا از ضخامت مناسب بدنه و فولادی بودن جنس آن نشات می گیرد. این مزیت باعث می شود که در زمان زلزله و حتی در زمان که لوله ها به علت خرابی بخشی از سازه خم می شود، بدنه شیر زلزله آسیب نبیند. آزمایشات متعدد در شرکت طنین توسعه پارس نشان می دهد که حتی با خمش زیاد لوله های متصل به شیرهای زلزله طنین، بدنه شیر در هیچ کدام از قسمت های بدنه آسیب نبیند.

ملاحظه جنس بدنه و قیمت شیرهای حساس به زلزله

کاملا منطقی و عقلانی است که خریدار شیرهای زلزله نیز همانند محصولات دیگر قیمت های برندهای مختلف از این محصولات را با یکدیگر مقایسه کنند. بدیهی است که مصرف کننده فقط ملاحظه قیمت ندارد بلکه رسیدن به حداکثر مطلوبیت و کیفیت با حداقل هزینه را مورد ملاحظه قرار می دهد. اقدام به خرید محصولات غیر استاندارد، کم کیفیت و فاقد پشتیبانی، حتی با قیمت ارازنتر مطلوب خریدار فنی و باصلاحیت نیست. مجریان لوله کشی ساختمان، نصابان شیرهای زلزله، مالکانی که به صورت مستقیم اقلام ساختمانی و تاسیساتی را خریداری می کنند در صورتی که دلسوز باشند و حس مسئولیت در قبال ایمنی ساکنان و اموال آنها داشته باشند، ابتدا با تحقیق کافی و ملاحظه مشخصات فنی و قیمتی کالا اقدام به سفارش می کنند. همانگونه که قیمت های درج شده در فروشگاه شیر حساس به زلزله طنین نشان می دهد، با اینکه محصولات هم دارای استاندارد هستند و هم بدنه آنها فولادی است (که برای تولید کننده هزینه قابل توجه بیشتری نسبت به بدنه های ضعیف تر دارد) قیمت آن نیز ارازن و رقابتی است. این امر، هم دلیل و هم نشانگر عزم راسخ شرکت طنین توسعه پارس برای حفظ حقوق مصرف کننده دارد. یکی از مهمترین اصول چشم انداز این شرکت این است که کالاهای خود را با حداقل قیمت و با حفظ حداکثر استانداردهای کیفی به بازار عرضه نماید. رمز ساده موفقیت این شرکت که اولین تولید کننده شیر حساس به زلزله در کشور است نیز لحاظ نمود اصل مذکور و حرکت به سمت چشم اندازمذکور است.

زلزله تهران و ایمنی گاز در برابر زلزلزله موضوعی است که در بازه زمان و از نظر رسانه و حساسیت عموم بسیار پرنوسان است. اینکه تا چه اندازه موضوع زلزله آینده در تهران جدی است و ایمنی آن در برابر زلزله تا چه اندازه ضروری است،   موضوعی است که در اینجا به آن می پردازیم. بحث زلزله تهران را در قالب عنوان های ذیل به بررسی می گذاریم.

1. زلزله های تاریخی تهران
2. زلزله آینده تهران
3. ایمنی گاز تهران در برابر زلزله

زلزله های تاریخی تهران

به علت عدم ثبت دقیق و مکتوب بیشتر زلزله های تهران ما اطلاعات دقیق از تاریخ زلزله های تهران نداریم ولی شواهد تارخی تا حدودی زلزله های قبلی را نشان می دهد. بر اساس بررسی های پژوهشگران به طور میانگین هر دویست سال یک زلزله مهیب در منطقه ای که در حال حاضر کلان شهر تهران در آن قرار دارد، اتفاق افتاده است. اولین زلزله تهران که شواهدی از آن موجود است حدود 6 هزار سال قبل اتفاق افتاده است. شهر ری که پیش از تهران امروزی منطقه شهری تهران امروزی بوده مورد آسیب جدی قرار گرفته است. (منبع)   به  گزارش مشرق نیوز مهمترین زلزله ها تاریخی تهران به شرح ذیل هستند:

“از زمینلرزه های تاریخی مهم می توان به زمین لرزه ۳۸۵۰۰-۱۰۰۰۰ سال قبل لاسم با بزرگی تقریبی۶.۵ ریشتر، زمین لرزه ۴۰۰ سال قبل از میلاد ری با بزرگی ۷.۶، زمین لرزه ۲۳۳ ه.ش (۸۵۵ میلادی) ری با بزرگی تقریبی ۷.۱، زمین لرزه۸۶۴ میلادی با بزرگی ۵.۳ ، زمین لرزه اردیبهشت ۵۵۶ ه.ش شرق بوئین زهرا با بزرگی ۷.۲، زمین لرزه ۷ فروردین ۱۲۰۹ هجری شمسی دماوند -شمیرانات با بزرگی ۷.۱ و زمین لرزه ۱۸۳۰/۴/۶ با بزرگی ۵.۳ مشا نام برد.” (منبع)

زلزله های مهم تاریخی اتفاق افتاده در موقعیت جغرافیایی تهران و اطراف (منبع)

آخرین زلزله مهیب تهران 174 سال قبل در دوره قاجاریه اتفاق افتاده است. این زلزله نتیجه فعالیت گسل مشاء گزارش شده است. در این زلزله مهیب احتمالا 45 هزار نفر کشته شده اند. شهر قدیمی دماوند، شمیرانان و تعداد زیادی روستا به طور کلی ویران شده اند. کمتر خانه ای بوده که در این زلزله آسیب ندیده است. حتی بخشی از بازار تهران بر اثر این زلزله فروریخته است. (منبع) وسعت ویرانی و تعداد کشته های این زلزله فقط با توجه به وسعت و جمعیت شهر تهران در آن زمان قابل فهم است. اگرچه آمار دقیقی از جمعیت زمان وقوع زلزله در دست نیست ولی با توجه به آمار جمعیت تهران بر اساس اولین سرشماری در دوره ناصرالدین شاه می توان جمعیت تهران را تخمین زد. بر اساس اولین سرشماری انجام شده در زمان ناصرالدین شاه جمعیت ساکنان تهران 104 هزار و 490 نفر بوده است. (منبع) اگر بپذیریم که جمعیت تهران در زمان وقوع زلزله دوره فتحعلی شاه حدود 80 هزار نفر بوده است، بیش از نیمی از جمعیت تهران در آن زلزله کشته شده اند.

زلزله آینده تهران از دیدگاه کارشناسان

وسعت و جمعیت تهران نسبت به زمان آخرین زلزله تهران در 174 سال قبل قابل مقایسه نیست. در این فاصله حدودا جمعیت تهران 150 برابر شده است. به تناسب این تغییر، زلزله آینده تهران بسیار از اهمیت بالاتری برخوردار است. بنا بر یافته یک مطالعه که در سال 1397 انجام شده، احتمال وقوع یک زلزله مهیب بین سال های 1403 تا 1409 وجود دارد. (منبع) بسیاری از کارشناسان معتقدند که زلزله بعدی مهیب تهران به احتمال زیاد بسیار شدیدتر و مخرب تر خواهد بود. یکی از دلایل این امر تاخیر در وقوع زلزله و تجمع نیرو در گسل های آن ذکر شده است. بنا بر این تخمین ها انتظار می رفته که زلزله تهران تا سال 1373 اتفاق بیفتد ولی عدم وقوع از تاخیر 30 ساله حکایت دارد. عدم تخلیه انرژی گسل ها و این تاخیر ممکن است به تخریب وسیع تری منجر شود. زلزله ای با شدت 7.5 ریشتر مورد انتظار است. (منبع)

مطالعات متعددی که تبعات زلزله آینده تهران را بررسی کرده اند وضعیت وحشتناکی را به تصویر می کشد. ذیلا یکی از مطالعات را مستقیما می آوریم:

پژوهش زمین شناسی پیش‌بینی می‌کند که زلزله‌ای با بزرگی حدود ۷ ریشتر در تهران ۶۴۰٬۰۰۰ مسکن را از مجموع ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مسکن ویران کرده و علاوه بر این بیش از یک میلیون و نیم از جمعیت تهران را کشته و حدود چهار میلیون و سیصد هزار نفر را زخمی‌کند. به‌گفتهٔ ریفات لطیفی، متخصص جراحی بالینی در دانشگاه آریزونا، حدود ۲۰ درصد از مرگ‌های مربوط به این زمین‌لرزه احتمالی در ۲ ساعت اول اتفاق می‌افتد که از جمله دلایل اصلی آن خفگی در اثر استنشاق گرد و غبار، فشار بر قفسه سینه، شوک افتادن قند خون یا سرمازدگی، می‌باشد. بقیه ۸۰ درصد مرگ و میر در ۳ روز اول اتفاق می‌افتد و دلیل آن از دست دادن آب بدن، سرمازدگی، نشانگان له شدن، نارسایی کلیوی، عفونت زخم، یاگند خونی، می‌باشد. در سال ۱۳۹۲، به نقل از مهرداد حلوایی دبیر کمیتهٔ دفع آفات شهری و صنعتی شهرداری تهران، عنوان گردید که اگر زلزله‌ای جدی در تهران به وقوع بپیوندد، موش‌ها در زیر زمین، زیرآوار ماندگان را تا رسیدن نیروهای امدادی می‌خورند و زنده نخواهند گذاشت. این ادعا بعد از آن توسط اسماعیل کهرم استاد دانشگاه و مشاور رئیس سازمان محیط زیست تأیید شد. (منبع)

عدم وقوع زلزله مهیب در تهران به این معنی نیست که گسل های اطراف شهر تهران کاملا غیر فعال بوده اند. به گزارش پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله به صورت میانگین بین 20 تا 50 زلزله در تهران به وقوع می پیوندد ولی در حدی خفیف هستند که معمولا حس نمی شوند. (منبع)

ایمنی گاز تهران در برابر زلزله

قدمت لوله کشی گاز تهران حدود 50 سال است. اولین منطقه تهران در سال 1349 به لوله کشی گاز مجهز گردید. (منبع) برنامه ریزی برای توسعه لوله کشی گاز به سراسر شهر تهران به این شرح انجام شد:  “مردم مناطق شمال و گیشا و زعفرانیه و مناطق دروس تا پایان ۶ ماهه ۱۳۵۹، شهرک اکباتان از اول سال آینده (۵۷)، شهرک غرب (خوردین) تا پایان شش ماهه دوم ۱۳۵۸، مناطق تجریش و نیاوران، پایان سال ۱۳۶۰، تهرانپارس تا پایان سال ۱۳۶۰، منطقه محمودیه تا پایان شش ماهه اول ۱۳۶۱، منطقه بین شاهرضا (انقلاب) و بلوار الیزابت (کشاورز) تا پایان سال ۱۳۶۳، منطقه بین شهیاد (آزادی) تا شهرآرا، تا پایان سال ۱۳۶۵، منطقه شرق روزلت (مفتح) تا پایان سال ۱۳۶۶” (منبع) با توجه به انجام لوله کشی گاز در ساختمان های قبلا احداث شده و همچنین دادن اشتراک گاز به تقریبا تمامی ساختمان های جدید الاحداث به تدریج تمام تهران دارای لوله کشی گاز شد.

این توسعه سریع همراه با ایجاد و توسعه ایمنی لوله کشی گاز نبود. در ابتدا تقریبا تنها وسیله ایمنی گاز در شبکه لوله کشی منازل رگولاتور بود. اما رگولاتور وسیله ای نیست که در زمان زلزله باعث قطع جریان گاز شود (برای اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید و مقاله آیا رگولاتور گاز می تواند قطع کن در زمان زلزله باشد؟ را مطالعه فرمایید ) همچنین در زمان آتش سوزی و انفجار نیز وسیله کارایی نیست. درست به همین دلیل است که شیرهای گاز ضد زلزله و سنسور نشتی گاز و شیر شات آف برقی وسایل ایمنی لازم و ضروری در هر ساختمانی هستند.

در استان تهران فقط سه میلیون و ششصد و هفتاد هزار مشترک گاز خانگی و 309000 مشترک گاز تجاری وجود دارد. با احتساب مشترکین گاز صنعتی، کشاورزی، نیروگاهی و ایستگاههای سی ان جی جمعا حدود 4 میلیون مشترک گاز در استان تهران قرار دارد. (منبع) با توجه به پیش نمایی از زلزله وحشتناک پیش رو برای شهر تهران می توان به یک جمع بندی رسید که تا چه اندازه لوله کشی گاز خطرآفرین است. همانطور که در مقاله “زلزله های بزرگ جهان که اهمیت شیر قطع کن گاز را گوشزد می کنند” با جزئیات بررسی شد، زلزله می تواند به سرعت باعث آسیب دیدن لوله کشی گاز در ساختمان ها شود و حتی بیش از ریزش آوار به تلفات انسانی منجر شود. این امر مضاف بر خسارات وسیع مالی ناشی از آتش سوزی احتمالی پس از زلزله است. درست به همین دلیل است که همراه با اثبات شدن خطرات وسیع ناشی از زلزله به لوله کشی گاز، سیستم های ایمنی گاز در برابر زلزله نیز در کشورهای مختلفی از جمله آمریکا، ژاپن و ترکیه توسعه یافته اند. (برای اطلاع بیشتر دراین خصوص به مقاله پیدایش و تحول سیستم های ایمنی گاز در برابر زلزله مراجعه فرمایید.) با وجود داشتن 4 میلیون مشترک در استان تهران به صورت بالقوه 4 میلیون نقطه بالقوه کانون انفجار، آتش سوزی و خطر نشت وسیع گاز و خفگی ساکنین وجود دارد. آیا این خطر شایان توجه برای ایمن سازی نیست؟ نه تنها لوله کشی گاز باید نسبت به آسیب دیدن در مقابل زلزله مقاوم شود بلکه ضرورتا ادواتی نیاز است که به صورت خودکار بتوانند جریان گاز در زمان وقوع زلزله های خطرناک قطع کنند.

در این مقاله به وضعیتی از شیر زلزله طنین که نصب آن صحیح است می پردازیم. این موضوع بسیار با اهمیت است. متن حاضر مکمل مقاله روش نصب شیر حساس به زلزله است و به نحو ویژه تر به شیرهای حساس به زلزله طنین می پردازد. نیاز به تاکید نیست که در صورت نصب نادرست شیرهای حساس به زلزله طنین این شیرهای حتی در برخی وضعیت ها کار نمی کنند. این امر از دو شاخصه اساسی این ادوات نشات می گیرد:

1. شیر بر خلاف نشانگر جهت جریان گاز نصب شده است و در این صورت به علت مخالف بودن جهت فشار گاز با دیافراگم پلاگ شیر در شیرهای دیافراگمی و سوپاپ شیر در شیرهای سوپاپی حتی در صورت عمل کردن شیر، آب بندی صحیح وجود ندارد.  در این صورت نشتی گاز به داخل ساختمان در زمان وقوع زلزله بسیار محتمل است.
2. محفظه حسگر (سنسور) شیر بر خلاف وضعیت صحیح شیر زلزله طنین نصب شده است. حتی ممکن است در زاویه نامناسب قرار گرفته باشد. در این صورت یا اصلا شیر بعد از قطع شدن شارژ نمی شود یا اگر کاملا خلاف وضعیت صحیح باشد شیر در زمان زلزله به کلی هیچ عکس العملی به امواج و شتاب نشان نخواهد داد.

در فیلم آموزشی ذیل وضعیت و روش نصب صحیح شیر زلزله طنین با روشی تصویری و واضح برای سهولت مخاطبان تهیه شده است. این ویدیو به صورت کامل برای شیرهای دنده ای، هم وضعیت مناسب بدنه و هم وضعیت مناسب محفظه قطعات مکانیکی را نشان می دهد.

ذیلا به صورت توصیفی نیز به این موضوع مهم در استفاده از شیرهای حساس به زلزله می پردازیم:

به طور کلی دو شاخص اصلی نشانه صحت نصب هستند:

1. شاخص نشانگر جهت گاز که در تصویر زیر می بینید:

نشانگر جهت جریان گاز روی بدنه و محفظه حسگر مهمترین فاکتورهای نصب و وضعیت صحیح شیر هستند.

در لوله کشی گاز در هر نقطه ای از گاز جهت جریان گاز مشخص است. اگر وضعیت لوله عمودی است دو حالت متصور است:

الف) جریان گاز از سمت پایین به بالاست. در این صورت وضعیت صحیح شیر در صورتی برقرار است که فلش یا نشانگر روی بدنه از پایین به بالا باشد.

ب) جریان گاز از سمت بالا به پایین است. در این صورت وضعیت درست شیر فقط در صورتی است که نشانگر روی بدنه از بالا به پایین باشد.

2. تراز یا شاقول قرار گرفته روی شیر که جهت محفظه را نشانی می دهد. در تصویر بالا هم محفظه و هم تراز نشان داده شده است. در تمام شیرهای حساس به زلزله طنین محفظه باید به سمت بالا باشد تا وضعیت نصب صحیح رعایت شده باشد. در صورت مورب قرار گرفتن یا به سمت پایین قرار گرفتن شیر به درستی کار نمی کند. در این محفظه یک سنسور گوی شکل قرار گرفته است که روی مقر افقی محاسبه شده و شکل داده شده حرکت داده می شود. این گوی در هنگام زلزله روی آن مقرر به حرکت در می آید. در اثر این حرکت به حلقه ای ضربه می زند که در صورت شتاب آستانه تحریک صحیح شیر باعث قطع اتوماتیک جریان گاز می شود.

کاملا بدیهی است که اگر این محفظه نادرست نصب شده باشد گوی نیز در موقعیت مناسب استاندارد شیر زلزله قرار ندارد. اگر جهت محفظه به سمت پایین باشد گوی به هیچ وجه به حلقه ضربه نمی زند در نتیجه زلزله نمی تواند باعث قطع به موقع شیر گاز مذکور شود. در صورتی که مورب هم نصب شده باشد گوی به یک سمت محفظه می غلطد. این امر باعث می شود که حلقه باری را روی خود احساس کند که شیر نمی تواند به نحو مناسبی فعال (ریست) شود. حتی در صورتی که فعال شود به علت جلوگیری از حرکت مناسب قطعات مکانیکی در وضعیتی شارژ می شود که شیر آستانه حساسیت استاندارد شیر های حساس به زلزله را نخواهد داشت.

مقاله حاضر در ارتباط با دیگر مقالات و متن های آموزشی ، وبلاگ ها و اخبار وبسایت طنین مارکت منتشر می شود. همچنین در صورت داشتن سوال بعضی سوالات متداول در این صفحه پاسخ داده شده است.

به منظور خرید فروشگاه شیرهای حساس به زلزله طنین اینجا کلیک کنید.

مقاله حاضر با راست آزمایی این باور نادرست که فقط استاندارد برای شیرهای حساس به زلزله کافی است از سری مقالاتی است که در جهت اصلاح پیش فرض های فنی در این حوزه نگاشته شده است.  نه فقط در خصوص شیرهای زلزله بلکه در تمام حوزه های کالایی بعضی به اشتباه بر این باورند که دارا بودن علامت استاندارد و یا برابر با موازین و آِیین نامه های استانداردهای مرتبط هر کالا حداکثر کیفیت را نشان می دهد. مخاطبان محترم که برای ایمن سازی ساختمان ها اقدام به نصب ادوات ایمنی می کنند قبل از همه بهتر است معیارهای قضاوت در خصوص محصول مورد نظر بدانند و با مطابقت با آنها اقدام به سفارش و خرید کنند. خرید شیرهای حساس به زلزله به علت ظرایف بسیار و جدید و نوآورانه بودن محصول به صورت مضاعف چنین ملاحظه ای را نیاز دارد. به ویژه با توجه به اینکه وجود محصولات تقلبی و با آرم و علائم فیک نیز بارها گزارش شده است.

آیا داشتن علامت استاندارد مستند سازی حداقل هاست یا حداکثرها؟

استاندارد عبارت از نیازمندی ها، مشخصات، رهنمودها و شاخصه هایی که می بایست به صورت غیرمعارض مورد استفاده قرار گیرد تا به مصرف کننده اطمینان دهد که کالای مورد نظر با هدفی که برای آن عرضه می گردد سازگار است.(مرجع) خود واژه استاندارد بر اساسی که به صورت اولیه وارد ادبیات کیفیت شده است بیانگر الگوهای تکرار شونده و مداومی است که روی آنها اجماع تکنیکی حاصل شده که معیار قضاوت به حساب می آیند. برای مثال استاندارد سازی در فرایند های تولیدی و خطی شدن تولید برای اولین بار در جهان یکسان سازی قطعات و فرایندها شد به نحوی که هر قطعه و یا فرایند منحصر به یک محصول یا خدمات نباشد بلکه برای هر تایپ قابل استفاده باشد.

به مرور زمان و پیشرفت صنعت این نیاز پیدا گردید که سازمان های خاصی مطابقت با موازین به اجماع رسیده شده تحت آیین نامه های استاندارد را مورد تایید قرار دهند. علائم استاندارد متعدد کیفی کالا و علائم استاندارد مدیریت نشانگرهایی هستند که دارا بودن آنها توسط یک برند خاص کالایی به این معنا است که سازمان اعطا کننده آن نشان استاندارد مربوطه را برای کالاها یا خدمات خاصی مورد تایید قرار داده و تا اعتبار آن علائم بابرجاست نظارت بر تداوم آن وجود دارد.

برای کالاهایی که عرضه می شود مطابقت مواد تشکیل دهنده با موادی که تولید کننده واقعا آن را در ساخت به کار برده است، استحکام، یکنواختی، مشخصات ابعادی، کارکرد آن از مواردی هستند که استانداردها قوانینی برای آن لحاظ می کنند. آزمایشگاهها با اعمال آزمایش های متعدد انطباق نمونه ها با موازین یک آیین نامه را مورد تایید یا تکذیب قرار می دهند.

برای پاسخ گفتن به این سوال که آیا استانداردها بیانگر حداقل ها هستند یا حداکثرهای موجود فن آوری مثالی در این قسمت کمک کننده است. یک غذای کنسرو شده که مصرفی عام است برای استفاده از مواد نگهدارنده باید حداکثر تا میزان خاصی از این مواد استفاده کند. این استاندارد به این منظوراست که اطمینان حاصل کند که کم ترین ضرر مورد اجماع استانداردهای جهانی در آن ماده غذایی لحاظ شدهاست. اما آیا این به معنی است که غذای مذکور کاملا سالم و ایده آل است؟ قطعا خیر. این امر مثال واضحی است که نشان می دهد این استاندارد بیانگر حداقل هایی است که طبق یک استاندارد این ماده غذایی بر اساس آن عرضه شده است. بدیهی است که اگر شرکتی بتواند با تکنیک هایی مواد غذایی را با مواد نگهدارنده کمتر یا فاقد آن مواد عرضه کند محصولی سازگارتر با سلامت مصرف کنندگان عرضه کرده است. در ادامه خواهیم دید که شیرهای حساس به زلزله در صورت مطابق بودن با برخی استانداردها فقط حداقل های مورد پذیرش را دارند و لزوما بیانگر کیفیت بالای آنها نیستند.

شیر حساس به زلزله طنین

شیر برقی شات آف

آیا داشتن علامت استاندارد برای شیرهای زلزله حداقل هاست یا گواه بالاترین کیفیت های فن آوری روز؟

شیرهای حساس به زلزله بر اساس ایین نامه های متعددی کیفیت آنها مورد ارزیابی قرار می گیرد. یکی از اولین استاندارهای مربوطه و مشهورترین آن استاندارد بین المللی ASCE 25-97 است. این استاندارد به ویژه به علت توضیح و تبیین نحوه آزمایشات لرزه ای توسط میز لرزان یا میز زلزله اهمیت کانونی دارد. در سال 1387 با اقتباس از استاندارد بین المللی مذکور استاندارد ISIRI 10942 آیین نامه ایرانی شیرهای زلزله تدوین گردید. مشخصات کیفی بدنه، مواد، استحکام قطعات و دوام و برخی دیگر مشخصات شیرهای قطع کن گاز در زمان زلزله بر اساس استاندارد بین المللی ANSI z.21.21 مورد ارزیابی قرار می گیرد. تمام این استانداردها بیانگر حداقل ها، مشخصات، رهنمودها و شاخص هایی است که شیرهای حساس به زلزله داشته باشند تا بتوانند روی شبکه لوله کشی گاز نصب شده و در زمان زلزله جریان گاز را به صورت کاملا خودکار قطع کنند. در شیرهای زلزله جنس بدنه و استحکام آن و استحکام قطعات بسیار اهمیت دارد. استاندارد ها بیان حداقل ها در استحکام بدنه هستند. رعایت این استانداردها به معنی این نیست که برای مثال در صورت واژگونی سازه یا لغزش قابل توجه لوله های گاز، بدنه سالم می ماند. تحقیقات متعدد در آزمایشگاه شرکت طنین توسعه پارس و با روش اعمال نیروهای عادی زلزله روی سازه نشان می دهد که بسیار محتمل است که بدنه شیرهایی که در حال حاضر برخی برندها با آن تولید می شوند، شکسته و خود خطرساز باشد. برخی شیرهای زلزله وارداتی دارای اتصالات و به ویژه فلنچ هایی هستند که با فشار سازه ای محدود و حتی در برخی موارد با آچارکشی می شکنند. برخی از آنها مدعی مطابقت با استاندارد نیز هستند. اما آیا در زلزله واقعی شیرهای مذکور بدون آسیب می مانند؟

علاوه بر استحکام بدنه کیفیت قطعات داخلی، آب بندی و مقاومت در برابر نزولات جوی و آب و هوای سخت نیز اهمیت بسزایی دارد. استانداردهای موجود فقط بیانگر حداقل هایی هستند که در تولید این ادوات باید رعایت گردد و به معنی این نیست که لزوما محصول مورد نظر با کیفیت بالا تولید شده است. سازندگان مطرح دنیا علاوه بر رعایت استانداردها در لیست آزمایشات خود و در طراحی قطعات مواردی را لحاظ می کنند که بسیار بالاتر از کیفیت های حداقلی است. به عنوان یک مثال دیگر استفاده از نوع مواد آببندی کننده در سیت و پلاگ شیرهای قطع کن در زمان زلزله نیز بسیار اهمیت دارد. استانداردهای مربوطه با تعداد معدود آزمایش آببندی بعد از خروج از فریزر و آون تاییدیه مطابقت با استاندارد صادر می کنند ولی برای اینکه یک شیر به مدت های طولانی بتواند عملکرد درست داشته باشد می توان از موادی با کیفیت بالاتر از استاندارد استفاده نمود. این امر ضامن سلامت طولانی مدت این ادوات هستند.

شرکت طنین توسعه پارس به عنوان اولین طراح و سازنده شیرهای حساس به زلزله در کشور و همچنین اولین تولید کننده شیرهای برقی شات آف در کشور قبل از تولید عمده، یکی از پژوهشگران این حوزه بوده است. قبل از اینکه این شرکت اقدام به تولید انبوه شیرهای مذکور کند مطالعات وسیعی روی بومی سازی این محصولات در کشور کرد. یکی از مواردی که در روند مذکور مورد توجه قرار گرفته است نقش آلودگی گاز در کارکرد و رفتار لرزه ای شیرهای زلزله است.

مکانیسم بعضی از شیرهای وارداتی یا شیر زلزله های کپی سازی شده (برای اطلاع بیشتر مقاله مقایسه برندهای شیرهای حساس به زلزله)از آنها به نحوی است که اجازه می دهد آلودگی گاز وارد قطعات حساس مکانیکی شود. ممکن است این مکانیسم ها در بعضی کشورها که دارای گازهای کاملا پالایش شده و پاک هستند مطلوب و موثر باشد ولی در کشور اینگونه نیست. آلودگی موجود در گاز کشور وارد قطعات بسیار حساس مکانیکی شده و با رسوب میان آنها به تدریج از حساسیت آنها در برابر امواج زلزله بکاهد. شیر حساس به زلزله طنین در سایزهای مختلف با مکانیسمی ساخته شده که آلایش گاز و آلایش محیط بیرونی به هیچ نحو نمی تواند وارد قطعات حساس مکانیکی شود. این شاخصه در استانداردهای موجود نقش کمرنگی دارد ولی از اهمیت زیادی برای کارکرد بلند مدت این ادوات برخوردار است. از نظر بدنه شیر زلزله طنین با شاخصه ویژه بدنه فولادی شناخته می شود و اگرچه استفاده از بدنه فولادی الزام استانداردی ندارد ولی کیفیت بسیار بالایی به آنها می دهد. اکثر شهر ها و روستاهای کشور ما دارای بخش های وسیع بخش های فرسوده هستند. از قسمت ها غیر فرسوده نیز ساختمان های غیر مهندسی به وفور پیدا می شوند. در این ساختمان ها آنچنان که مد نظر وضع کنندگان استاندارد بوده، فقط آسیب های جزئی خطر لوله کشی گاز به حساب نمی آیند. برای اطمینان از این ادعا می توانید به مقاله پیدایش و تحول سیستم های ایمنی گاز در برابر زلزله مراجعه کنید. در زلزله های آسیب زای کشور خطر واژگونی دیوارهای محوطه و سازه های مجاور یا حمال لوله های گاز نیز زیاد است. شیرهای زلزله با بدنه های ضعیف ممکن است نه تنها ایمنی ایجاد نکنند بلکه خود مزید بر علت شده و با شکسته شدن بدنه آنها باعث نشت وسیع گاز و انفجار و آتش سوزی گردند.

در پایان لازم به خاطرنشان است که این مقاله به هیچ نحوی به این معتقد نیست که استانداردها و دارا بودن علائم استاندارد مهم نیستند. کما اینکه شرک طنین توسعه پارس اولین شرکتی است که در کشور موفق به دریافت گواهینامه کاربرد علامت استاندارد از سازمان استاندارد شد. گواهینامه استاندارد ایزو که کیفیت مدیریت است و همچنین تاییدیه CE اروپا همگی از تاییدیه هایی هستند که این شرکت برای وصول آنها اقدامی سریعی نمود و موفق به دریافت آنها گردیده است. ولی این مقاله تاکید بر این قسمت است که استانداردها حداقل ها و شرط های لازم برای استفاده از ادوات مذکور هستند ولی لزوما به معنی شروط کافی نیستند. مصرف کنندگان محترم با دقت روی مشخصات فنی شیرهای حساس به زلزله و شیرهای شات آف برقی در صفحه فروشگاه طنین مارکت به بخشی از ویژگی های فنی فرااستانداردی هم مطلع شده و می توانند با مقایسه فنی تر اقدام به خرید نمایند.